Các loại vaccine được cấp phép đều có hiệu quả chống lại Covid-19 và chúng ta không thực sự có thể so sánh hiệu quả của chúng với nhau.
Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều đang phân bổ tiêm nhiều loại vaccine Covid-19 an toàn và hiệu quả.
Theo Bộ Y Tế, giống như trên thế giới, tất cả vaccine phòng Covid-19 trước khi đưa vào sử dụng khẩn cấp tại Việt Nam đều phải tuân thủ thử nghiệm lâm sàng qua 3 giai đoạn, trên nguyên tắc đảm bảo 3 yếu tố: An toàn, sinh miễn dịch và quan trọng nhất là hiệu quả bảo vệ.
Ở Mỹ, khi có ba loại vaccine đáp ứng tiêu chuẩn của Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ trong việc bảo vệ con người khỏi dịch bệnh Covid-19 thì hai trong số đó có hiệu quả khoảng 95%, một loại khác lại chỉ có hiệu quả 66%. Điều này có thể khiến người ta muốn xếp hạng các và cho rằng những người được tiêm loại có hiệu quả 66% sẽ được bảo vệ kém hơn những người tiêm loại vaccine khác.
Tuy nhiên, sự thật lại không đơn giản như vậy, chúng ta không thực sự có thể so sánh các loại vaccine với nhau. Trong bảng dưới đây, tờ TIME của Mỹ đã trình bày chi tiết những thứ liên quan đến "chỉ số hiệu quả" của vaccine và cách mà chúng ta nên đánh giá các vaccine hiện được cấp phép tiêm:
So sánh ba loại vaccine được cấp phép tiêm ở Hoa Kỳ.
**Những con số này đến từ một nghiên cứu thực tế về những người được tiêm chủng được thực hiện ở Israel
†Tất cả sẽ diễn ra trong vòng hai năm kể từ khi bắt đầu
(Ảnh: TIME)
Để bắt đầu, mọi người cần biết rằng có sự khác biệt giữa "hiệu nghiệm" (efficacy) và "hiệu quả" (effectiveness). "Hiệu nghiệm" là từ dùng để chỉ kết quả về mức độ hiệu quả của một loại thuốc hoặc vaccine dựa trên thử nghiệm, trong khi "hiệu quả" là từ dùng để đề cập đến mức độ tác động của các sản phẩm này trong thực tế, trong một nhóm người lớn hơn. Tuy nhiên, hầu hết mọi người lại sử dụng hai từ này thay thế cho nhau.
Tiếp theo, điều quan trọng là phải hiểu được điều mà các công ty này đang thực sự đo lường để đưa ra chỉ số hiệu nghiệm. Với trường hợp là vaccine Covid-19, các nhà nghiên cứu đã đo lường mức độ bảo vệ con người của vaccine trước các triệu chứng của Covid-19.
Vì vậy, các con số chỉ hiệu nghiệm của vaccine thể hiện khả năng làm giảm nguy cơ mắc bệnh của mọi người với Covid-19. Vaccine của Pfizer-BioNTech có hiệu quả 95%, nghĩa là đối với những người đã được tiêm, nó sẽ có hiệu quả 95% trong việc bảo vệ mọi người khỏi các triệu chứng Covid-19. Điều đó không có nghĩa là 95% số người được tiêm chủng sẽ không bị nhiễm Covid-19 và 5% số người còn lại sẽ mắc bệnh.
Tương tự như vậy, vaccine của Moderna có hiệu quả 94% trong việc bảo vệ mọi người khỏi Covid-19 và vaccine Johnson và Johnson có hiệu quả 66%.
Nhưng đó không phải là tất cả.
Thứ nhất, các vaccine có cơ chế hoạt động khác nhau
Pfizer-BioNTech và Moderna đã phát triển vaccine của họ bằng công nghệ mRNA. Theo FDA, công nghệ này sử dụng mã di truyền RNA để dạy các tế bào hệ miễn dịch tạo ra các bản sao của protein nhằm kích thích hệ miễn dịch của cơ thể hoạt động, tạo ra các tế bào như kháng thể hay các hoạt động khác.
Nếu sau đó người đã được tiêm bị nhiễm virus thực sự, cơ thể sẽ nhanh chóng sản xuất ra các kháng thể tương tự có thể dính vào virus và ngăn không cho nó lây nhiễm sang các tế bào khác.
Vaccine Johnson & Johnson lại sử dụng một chiến lược khác - một loại virus cảm lạnh suy yếu được điều chế lại để chứa mã cho protein đột biến. Khi vào bên trong cơ thể, các mã của virus kích hoạt một phản ứng chuyên dụng tương tự chống lại virus.
Chính vì vaccine sử dụng các cách khác nhau để cảnh báo hệ miễn dịch nên công nghệ khác nhau có thể dẫn đến các mức độ hiệu nghiệm khác nhau.
Thứ hai, mỗi loại vắc xin có chế độ tiêm khác nhau
Các mũi tiêm của Pfizer-BioNTech và Moderna yêu cầu hai liều - trong trường hợp của Pfizer-BioNTech, hai mũi nên cách nhau 21 ngày và với vaccine Moderna, hai mũi cách nhau 28 ngày.
Vaccine J&J lại chỉ có một mũi tiêm duy nhất. Pfizer-BioNTech và Moderna cho biết các mũi tiêm của họ có thể kích thích hệ miễn dịch sau một liều duy nhất, nhưng liều thứ hai là liều cần thiết để đạt hiệu quả tối đa.
Thứ ba, các công ty sản xuất vaccine ghi lại các triệu chứng Covid-19 vào các thời điểm khác nhau
Các công ty sản xuất vaccine ghi lại các triệu chứng Covid-19 vào các thời điểm khác nhau sau khi tiêm chủng để xem các mũi tiêm của họ đạt hiệu quả phòng bệnh như thế nào. Trong các nghiên cứu giai đoạn cuối tương ứng, Pfizer-BioNTech bắt đầu ghi lại các triệu chứng bảy ngày sau khi mọi người được tiêm mũi vaccine thứ hai, Moderna bắt đầu ghi chép 14 ngày sau liều thứ hai và Janssen đã ghi nhận kết quả từ cả 14 ngày và 28 ngày sau liều duy nhất.
Thứ tư, các vaccine đã được thử nghiệm vào các thời điểm khác nhau
Đây là một điều quan trọng vì tồn tại nhiều biến thể di truyền của virus - một số biến thể có khả năng lây nhiễm cao hơn so với ban đầu - đã xuất hiện, sau khi các công ty đã hoàn thành những thử nghiệm ban đầu đối với vaccine của họ. Pfizer-BioNTech và Moderna đều đã thử nghiệm vaccine hầu hết trong năm 2020, khi SARS-CoV-2 chưa đột biến nhiều, vì vậy hầu hết những người tham gia nghiên cứu bị nhiễm bệnh đều là nhiễm cùng một chủng virus.
Tuy nhiên, Janssen đã bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 3 quy mô lớn vào tháng 9 năm 2020, bao gồm những người ở Anh, Nam Phi và Brazil, những khu vực có các biến thể đột biến mới của virus bắt đầu lây lan nhanh chóng. Thực tế, nhiều người trong cuộc thử nghiệm của Janssen ở những quốc gia đó đã bị nhiễm các biến thể mới.
Từ quan điểm khoa học, điều đó có nghĩa là nghiên cứu của Janssen đã cung cấp những manh mối quan trọng về khả năng chống lại mối đe dọa ngày càng tăng của các biến thể virus mới của vaccine của họ. Điều này cũng có thể giải thích rằng tại sao hiệu quả của vaccine J&J lại thấp hơn so với vaccine Pfizer-BioNTech và Moderna. Trên thực tế, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong số những người được tiêm vắc xin Pfizer-BioNTech và Moderna, mức độ kháng thể chống lại biến thể xuất hiện ở Nam Phi nói riêng thấp hơn tới 6 lần so với mức độ chống lại virus không đột biến.
Vì vậy, với tất cả những lý do trên, việc so sánh các loại vaccine cũng giống như so sánh quả táo với quả cam vậy. Điều quan trọng là tất cả vaccine đều có hiệu quả chống lại Covid-19 theo tiêu chuẩn của FDA, nghĩa là vaccine phải có ít nhất 50% hiệu quả trong việc bảo vệ mọi người khỏi bệnh tật.
Giữa thời điểm dịch bệnh Covid-19 đang diễn biến phức tạp, tiêm ngừa vaccine là một trong những biện pháp hữu hiệu để chúng ta bảo vệ sức khoẻ và trở lại cuộc sống bình thường. Tuyến bài Toàn cảnh Vaccine sẽ giúp độc giả có cái nhìn tích cực, lạc quan và sự hiểu biết nhất định về vaccine Covid-19 để nâng cao ý thức tiêm ngừa và phòng chống dịch bệnh.
Nguồn: TH&PL