Một biến thể mới của virus Corona, loại virus gây ra Covid-19, đang gây lo ngại trên toàn cầu.
Các quan chức y tế cho biết rằng biến thể mới của virus Sars-Cov-2, được đặt tên là Omicron theo chữ Hy Lạp, lần đầu tiên được xác định ở miền nam châu Phi. Kể từ đó, các ca nhiễm mới đã được ghi nhận ở 20 quốc gia vào sáng ngày hôm qua (30/11).
Omicron, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) liệt kê là "biến thể đáng lo ngại", lần đầu tiên được báo cáo vào giữa tháng 11. Sau đó, vào tuần trước, Nam Phi xác nhận rằng các nhà khoa học đã phát hiện ra một biến thể với nhiều đột biến mà có thể khiến nó dễ lây truyền hơn và thành thạo né tránh các biện pháp bảo vệ của hệ thống miễn dịch, và công bố dữ liệu về biến thể mới.
Dưới đây là những thông tin về Omicron mà chúng ta đã biết cho đến hiện tại.
1. Omicron đã được ghi nhận ở đâu?
Omicron được xác định lần đầu tiên ở miền nam châu Phi, nhưng vẫn chưa rõ loại biến thể này đến từ đâu.
Ở Nam Phi, nơi gần 25% dân số trưởng thành đã được tiêm chủng đầy đủ, biến thể này đã lây lan nhanh chóng. Ở Nam Phi, cứ 100.000 người thì có 50 ca mắc Covid mới hàng ngày ở Nam Phi từ ngày 20 đến ngày 27 tháng 11, tăng 592% so với tuần trước đó, theo công cụ theo dõi virus của The Washington Post.
Các ca nhiễm biến thể mới cũng đã được phát hiện ở Úc, Bỉ, Botswana, Anh, Canada, Cộng hòa Séc, Đan Mạch, Đức, Hồng Kông, Israel và Ý. Vào ngày 27/11, cơ quan y tế Hà Lan cho biết rằng khi xét nghiệm khoảng 600 hành khách đến từ Nam Phi đã phát hiện 61 người dương tính với Covid-19, trong đó có 13 trường hợp nhiễm biến thể Omicron.
Vào ngày 28/11, WHO cho biết khả năng Omicron sẽ tiếp tục lây lan "là rất cao".
2. Chúng ta biết gì về biến thể mới này?
Bộ mã di truyền của Omicron khác biệt so với các biến thể đang lưu hành khác, có nghĩa là nó đại diện cho một dòng virus mới.
Omicron khác biệt với các biến thể khác ở một khía cạnh quan trọng là: Nó có nhiều đột biến hơn. Tulio de Oliveira, giám đốc Trung tâm Đổi mới và Ứng phó với Dịch bệnh ở Nam Phi, cho biết biến thể này có hơn 30 đột biến trong protein gai, một phần của virus bám vào tế bào người, cho phép nó xâm nhập vào trong.
Các nhà khoa học lo lắng rằng những đột biến đó có thể làm cho Omicron dễ truyền nhiễm hơn và có khả năng được trang bị để chống lại các biện pháp bảo vệ miễn dịch, làm cho vaccine kém hiệu quả hơn. Vào tuần trước, WHO cho biết bằng chứng sơ bộ cho thấy "nguy cơ tái nhiễm cao hơn" so với các biến thể khác.
"Một tin tốt là biến thể này, B. 1.1.529, có thể được phát hiện bằng cách xét nghiệm PCR", de Oliveira nói tại một cuộc họp báo, có nghĩa là các phòng thí nghiệm chẩn đoán có thể nhanh chóng xác định biến thể mới.
Jesse Bloom, một nhà virus học tại Trung tâm Nghiên cứu ung thư Fred Hutchinson, người đã tiến hành các thí nghiệm quét đột biến của biến thể, lưu ý rằng có ba đột biến có thể khiến virus này trở nên khó kiểm soát hơn đối với các kháng thể được tạo ra từ vaccine hoặc nhiễm bệnh trước đó.
Ông Bloom nói: "Còn quá sớm để khẳng định ý nghĩa của điều này đối với khả năng mọi người có thể bị nhiễm bệnh, ngay cả khi đã được tiêm vaccine", lưu ý rằng nhiều thí nghiệm truyền thống hơn sẽ cung cấp nhiều dữ liệu hơn. "Nhưng nồng độ kháng thể trung hòa giảm đi không bao giờ là một tin tốt".
Linda Bauld, một giáo sư về sức khỏe cộng đồng tại Đại học Edinburgh, cho biết có những lý do "thực sự" để chúng ta cần lo lắng, vì "nó trông có vẻ là một biến thể dễ lây truyền hơn".
Vấn đề
Tôi nghĩ rằng còn quá sớm để chúng ta hoảng sợ… Có rất nhiều điều mà chúng ta chưa biết vào lúc này.
Linda Bauld
3. Tại sao nó lại được gọi là Omicron?
WHO đã đặt tên B. 1.1.529 Omicron theo truyền thống đặt tên cho các biến thể bằng chữ cái Hy Lạp.
Sau khi đặt tên cho biến thể gần đây nhất của Sars-Cov-2, mu, các quan chức đã lựa chọn bỏ qua các chữ cái tiếp theo có sẵn cho các biến thể, như nu và xi.
"Nu quá dễ bị nhầm lẫn với 'new' và Xi không được sử dụng vì nó là họ phổ biến", WHO chia sẻ với The Washington Post.
Vấn đề
Cách tốt nhất để đặt tên cho các bệnh mới là tránh 'gây xúc phạm đến bất kỳ nhóm văn hóa, xã hội, quốc gia, khu vực, nghề nghiệp hoặc dân tộc nào'
WHO
4. Các quốc gia đã làm gì để ngăn chặn sự lây lan của Omicron?
Các cơ quan y tế công cộng đang khuyến khích các cá nhân tiêm vaccine Covid-19. Vào ngày 29/11, CDC Mỹ đã mở rộng khuyến nghị tiêm mũi tăng cường cho những người từ 18 tuổi trở lên, nói rằng tất cả người lớn "nên" tiêm mũi thứ ba sau khi đã tiêm mũi Pfizer hoặc Moderna đầu tiên được 6 tháng hoặc sau khi tiêm vaccine Johnson & Johnson hai tháng.
Sự xuất hiện của biến thể Omicron "nhấn mạnh hơn nữa tầm quan trọng của việc tiêm chủng, tiêm tăng cường và các nỗ lực phòng ngừa cần thiết để bảo vệ chống lại Covid-19", Giám đốc CDC Mỹ Rochelle Walensky cho biết.
Trong vòng vài ngày sau khi phát hiện ra biến thể, một số quốc gia cũng bắt đầu áp dụng các hạn chế đối với các chuyến bay đến và đi từ Nam Phi và các nước xung quanh đó.
Israel đã đóng cửa đối với "người nước ngoài từ tất cả các quốc gia". Úc, Anh, Nhật Bản, Thái Lan và Hoa Kỳ nằm trong số các quốc gia hạn chế du lịch từ miền nam châu Phi hoặc áp đặt các quy định kiểm dịch mới đối với những người đến từ khu vực này. Vương quốc Anh cho biết vào ngày 27/11 rằng họ sẽ yêu cầu tất cả du khách quốc tế phải làm xét nghiệm PCR trong vòng hai ngày sau khi đến và cách ly cho đến khi xét nghiệm của họ cho kết quả âm tính.
Các quan chức ở Nam Phi bày tỏ sự lo ngại về các lệnh cấm đi lại, trong khi một số chuyên gia nghi ngờ về hiệu quả của các hạn chế này, lưu ý rằng chúng có thể đã quá muộn. Bộ trưởng Bộ Y tế Mỹ, Joe Phaahla, đã mô tả những quy định này là một "phản ứng hà khắc".
Trước khi virus Corona thể mới lan truyền khắp thế giới, một nghiên cứu được công bố vào tháng 2/2020 trên Tạp chí Quản lý Khẩn cấp (Journal of Emergency Management) chỉ ra rằng lệnh cấm du lịch có thể trì hoãn sự xuất hiện của bệnh truyền nhiễm ở một quốc gia trong vài ngày hoặc vài tuần. Tuy nhiên, có rất ít bằng chứng cho thấy nó đã loại bỏ nguy cơ virus lan truyền về mặt dài hạn.
5. Có hay không thể phát hiện nhiễm Omicron bằng xét nghiệm PCR?
Phương pháp xét nghiệm PCR hiện hành có thể xác nhận được virus Covid-19 bất kể biến thể nào. Vào ngày 28/11, WHO cho biết: "Xét nghiệm PCR đã sử dụng rộng rãi trước đó liên tục phát hiện ra nhiễm trùng bao gồm cả với biến thể Omicron, giống như với các biến thể khác. Các nghiên cứu đang được tiến hành để xác định xem các hình thức kiểm tra khác bao gồm test kháng nguyên nhanh có bị ảnh hưởng hay không".
Tuy nhiên, cần một chút thời gian để có thể xác định xem trường hợp dương tính đó đã bị nhiễm biến thể nào của virus Sars-Cov-2. Phân tích gen di truyền đặc biệt (4000 gen) mất khoảng 3 ngày sau khi có kết quả dương tính và khoảng 5 ngày để giải trình tự cả bộ gen (30.000 gen).
Việc tốn thời gian như vậy là do sự khác nhau giữa các gen được phát hiện trong quá trình kiểm tra chẩn đoán trong nước (như gen RdRp, E, N) và gen (S) phát sinh đột biến chủ yếu khác nhau.
6. Liệu vaccine có hiệu quả với Omicron?
Các nghiên cứu đang được tiến hành để kiểm tra xem vaccine sẽ chống lại biến thể mới như thế nào. Một số chuyên gia bày tỏ sự lạc quan ban đầu rằng vaccine vẫn sẽ tiếp tục cung cấp khả năng bảo vệ. Các chuyên gia còn cho biết ngay cả khi biến thể này hạn chế hiệu quả của vaccine thì nó cũng có thể sẽ không hoàn toàn phá vỡ sự bảo vệ mà vaccine mang lại.
Nhà virus học Bloom cho biết: "Kỳ vọng của tôi là các đột biến trong biến thể này sẽ không tách bỏ hoặc hoàn toàn thoát khỏi loại kháng thể trung hòa" mà chúng ta có được từ vaccine hoặc từ việc bị nhiễm Covid-19 trước đó.
Vấn đề
Bất kể biến thể mới này có lây lan hay không, tôi khuyên mọi người nên làm những gì có thể để giảm thiểu khả năng bị nhiễm SARS-CoV-2. Có một số điều rõ ràng bạn có thể làm: Tiêm phòng và đeo khẩu trang
Ông Bloom - Nhà Virus học
Anthony S. Fauci, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm Mỹ, cho biết vào ngày hôm qua rằng với các biến thể khác, bao gồm cả Delta, vaccine và các mũi tiêm tăng cường cung cấp một mức độ bảo vệ nhất định, đặc biệt là giúp chống lại các triệu chứng nghiêm trọng.
Các nhà sản xuất vaccine, bao gồm Pfizer và đối tác là BioNTech, Moderna và Johnson & Johnson cho biết họ đang trong quá trình nghiên cứu, phân tích để nắm được hiệu quả vaccine của họ đối với Omicron.
Ngoài ra, phát ngôn viên của Pfizer còn cho biết rằng Pfizer và BioNTech "mong đợi có thể phát triển và sản xuất một loại vaccine được thiết kế riêng để chống lại biến thể đó" trong vòng khoảng 100 ngày, bao gồm cả thời gian chờ phê duyệt theo quy định.
Và Giám đốc điều hành của Moderna, Stéphane Bancel, cho biết trong một thông cáo báo chí rằng công ty đã "'chạy đua' nhanh nhất có thể để thực hiện chiến lược 'giải quyết' biến thể này" và họ cũng đang thử nghiệm mũi tiêm tăng cường hướng tới biến thể đặc biệt này.
7. Omicron có gây ra bệnh nặng hơn và các phương pháp điều trị trước đây có hiệu quả?
Vì số ca nhiễm biến thể mới vẫn còn tương đối ít nên khó để có thể biết được. Trong khi một bác sĩ ở Nam Phi cho biết những bệnh nhân đầu tiên có các triệu chứng nhẹ, thì một người khác cảnh báo rằng cô ấy đang chăm sóc những người trẻ tuổi có biểu hiện từ trung bình đến nặng.
"Việc đưa ra kết luận chung có thể là một sai lầm vào thời điểm này", Alex Sigal, một cán bộ giảng dạy tại Viện Nghiên cứu Sức khỏe Châu Phi, chia sẻ với The Washington Post. "Nhưng hãy nói rằng nó trông không quá khác biệt so với những gì chúng ta đã thấy trước đây".
Ông nói thêm: "Hiện tại không có bằng chứng cho thấy nó sẽ gây ra những triệu chứng hoàn toàn khác".
Tương tự, các chuyên gia vẫn chưa biết Omicron có thể chống lại các phương pháp điều trị đã được phát triển để điều trị Covid-19, bao gồm cả thuốc kháng virus và kháng thể đơn dòng, như thế nào.
Ông Bloom, nhà virus học của Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson, nói rằng bởi vì nhiều đột biến có thể kết hợp theo cách làm giảm tác động của phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng, nên không dễ để đánh giá xem phương pháp nào sẽ hiệu quả.
Các công ty đã phát triển kháng thể đơn dòng cho biết họ cũng đang theo dõi biến thể này.
8. Omicron có thể lan truyền xa đến đâu?
Các chuyên gia sức khỏe cộng đồng cho biết có khả năng cao là biến thể mới đã lây lan ở một số quốc gia ngoài những quốc gia đã phát hiện ca bệnh, nhấn mạnh rằng ca nhiễm bệnh đầu tiên ở Hong Kong liên quan đến một hành khách hạ cánh vào ngày 11/11.
Có một số dấu hiệu rắc rối khác, chẳng hạn như một trong những trường hợp đầu tiên được xác định ở Bỉ liên quan đến một phụ nữ trẻ không đi du lịch đến châu Phi hạ Sahara. Các quan chức y tế ở đó cho biết cô xuất hiện các triệu chứng 11 ngày sau khi đi du lịch đến Ai Cập qua Thổ Nhĩ Kỳ. Cô chưa được tiêm phòng và chưa phát triển các triệu chứng bệnh nặng.
Cho đến hiện tại, Omicron đến từ đâu vẫn là một dấu chấm hỏi. Trong khi đó, biện pháp hạn chế đi lại của các quốc gia lại không thể hoàn toàn ngăn chặn sự lây lan của virus.
9. Liệu Omicron có khiến kế hoạch "bình thường mới" của chúng ta đi sai hướng?
Sau gần hai năm xảy ra đại dịch, nhiều người lo lắng về những thách thức mà biến thể mới có thể mang lại và liệu những thành quả mà chúng ta đạt được qua những ngày chiến đấu gian khổ có tan thành mây khói hay không. Các chuyên gia y tế công cộng đang khuyến cáo mọi người không nên vội vàng kết luận.
Stuart Ray, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Johns Hopkins, cho biết mọi người nên có "sự khôn ngoan mới" về virus: theo dõi tỷ lệ lây nhiễm tại địa phương để xác định mức độ dễ bị tổn thương của họ trong khi sử dụng các biện pháp bảo vệ thông thường bao gồm tiêm chủng, tiêm tăng cường và khẩu trang chất lượng cao như KN95 và N95s.
Vấn đề
Vẫn còn quá sớm để đưa ra kết luận. Nhưng đây có lẽ không phải là biến thể cuối cùng mà chúng ta sẽ thấy, vì vậy, tôi nghĩ chúng ta nên xem nó là một phần của quá trình tìm hiểu về loại virus này.
Stuart Ray, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Johns Hopkins
Walensky, Giám đốc CDC Mỹ, cho biết trong một cuộc họp báo tại Nhà Trắng vào ngày hôm qua rằng có một điều đã trở nên rõ ràng hơn trong thời kỳ đại dịch, đó là: "Chúng ta không thể đoán trước được tương lai, nhưng chúng ta có thể chuẩn bị cho nó. Và chúng ta đã và đang làm chính xác điều đó - chuẩn bị cho thời điểm này".
Nguồn: TH&PL