Thời trang nhanh đem đến nhiều tác hại hơn chúng ta nghĩ.
"Thời trang nhanh" hay "fast fashion" là một thuật ngữ được sử dụng rất thường xuyên trong hai năm qua. Người ta có thể bắt đầu nghĩ về nó như một thuật ngữ thông dụng, thay vì mô hình kinh doanh thực sự của nó.
Để định nghĩa thì thời trang nhanh là "quần áo rẻ, hợp thời trang mà lấy mẫu ý tưởng từ các sàn catwalk hoặc văn hóa người nổi tiếng, rồi biến chúng thành trang phục được bày bán trong các cửa hàng trên phố với tốc độ chóng mặt để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng".
Mô hình của nó dựa trên xu hướng và sự phổ biến của chúng đối với người tiêu dùng. Để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, các thương hiệu thời trang nhanh phải có đủ nguồn lực để không chỉ sản xuất những thiết kế phổ biến này một cách nhanh chóng, mà còn phải tạo khuynh hướng cho chúng với tốc độ tương đương để tạo vị trí cho các xu hướng mới.
Đó là lý do tại sao các thương hiệu như ZARA và Forever 21 lại rất phổ biến - họ bán cho bạn những kiểu dáng mới nhất ngay khi bạn muốn và gỡ chúng xuống khỏi kệ ngay khi bạn không muốn nữa. Mô hình làm hài lòng mọi người này nghe thì có vẻ như vô hại. Nhưng khi nhìn vào tác động đến môi trường của thời trang nhanh thì mọi người sẽ thấy một câu chuyện khác.
Một mô hình có nhịp độ nhanh đòi hỏi tốc độ sản xuất nhanh và thật không may, việc sản xuất nhanh hơn đồng thời lại gia tăng tác hại đến môi trường. Bằng những việc như sử dụng các vật liệu độc hại, lãng phí nước để sản xuất hàng dệt may và bỏ qua các quy trình an toàn tại nơi làm việc như một phương tiện để có được lao động giá rẻ, ngành công nghiệp thời trang nhanh đã gây phương hại đến môi trường của chúng ta, có lượng khí thải carbon sánh với tất cả các ngành công nghiệp khác sản xuất khác.
Dưới đây là tổng hợp các số liệu thống kê và những giải thích mô tả thực tế về tác hại của thời trang nhanh và tiết lộ cái giá thực sự mà chúng ta phải trả cho việc "chạy theo mốt".
Tiêu thụ lượng nước lớn
Khi nghĩ về sản xuất hàng may mặc, một quan niệm sai lầm phổ biến là chỉ cần sự kết hợp giữa hàng dệt và các phương pháp may để tạo ra một chiếc áo phông hoặc quần jeans. Thật không may, điều bị mọi người bỏ qua chính là lượng nước tiêu thụ lớn trong quá trình sản xuất. Khoảng 93 tỷ mét khối nước được tiêu thụ hàng năm trong ngành công nghiệp may mặc, đủ để đáp ứng nhu cầu của 5 triệu người.
90% các sản phẩm may mặc này được làm từ vải cotton hoặc vải polyester, vải cotton là một yếu tố chính của ngành may mặc tiêu thụ nhiều nước. Mặc dù polyester, là một loại sợi tổng hợp, dùng dầu để sản xuất, nhưng cotton lại cần một lượng lớn nước và thuốc trừ sâu để sản xuất. Một chiếc áo phông có thể cần dùng tới 2.700 lít nước và một chiếc quần jean có thể cần dùng tới 3.781 lít.
Nhưng sản xuất vải không phải là điều duy nhất ảnh hưởng đến lượng nước tiêu thụ của thời trang nhanh. Khoảng 20% lượng nước thải trên thế giới là kết quả trực tiếp của quá trình nhuộm và xử lý vải, với lượng nước thải chưa qua xử lý này được bơm ngược vào hệ thống nước của chúng ta, làm ô nhiễm nguồn nước với các chất độc và kim loại nặng. Điều này không chỉ tác động tiêu cực đến chất lượng nước mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của động vật tiêu thụ nó, bao gồm cả chúng ta.
Lượng chất thải dệt may lớn
92 triệu tấn chất thải dệt được tạo ra mỗi năm trên toàn thế giới. Đến năm 2030, dự đoán sẽ loại bỏ hơn 134 triệu tấn hàng dệt mỗi năm. 95% hàng dệt này có thể được tái sử dụng và tái chế, nhưng do mô hình thời trang nhanh mà điều này không được khuyến khích. Các xu hướng liên tục nổi lên và chiêu bài về "khả năng chi trả" khiến chúng ta tin rằng quần áo chúng ta mua là đồ dùng một lần.
Nếu bạn định mua những mẫu đồ thời trang mới nhất, bạn phải cảm thấy thoải mái khi loại bỏ những bộ đồ cũ. Nhưng trong khi chúng ta mua những bộ quần áo mới, những bộ quần áo bị vứt sang một bên của chúng ta đang bị đưa đến các bãi thải.
Vào năm 2018, 17 triệu tấn chất thải dệt may đã được đưa đến các bãi rác thải, chúng có thể mất tới 200 năm để phân hủy. Cho đến nay, 84% số quần áo đó cuối cùng vẫn bị mang đến các bãi thải hoặc lò đốt rác thải. Ngay cả việc buôn bán đồ cũ (sencond hand) trong ngành thời trang nhanh cũng đã gây ra ô nhiễm toàn cầu. Riêng tại Hoa Kỳ, quần áo chưa bán được xuất khẩu ra nước ngoài để được "phân loại" (phân loại và thay đổi kích cỡ) và bán ở các nước có thu nhập thấp hay trung bình.
Thải ra lượng khí carbon lớn
Có thể mọi người chưa biết, rằng ngành công nghiệp may mặc là ngành công nghiệp gây ô nhiễm cao thứ hai, chiếm 10% lượng khí thải carbon toàn cầu. Ngành công nghiệp này chỉ đứng sau ngành công nghiệp dầu. Với tốc độ này, lượng khí phát thải nhà kính có thể sẽ tăng lên đến hơn 50% vào năm 2030.
Những tính toán này không chỉ tính đến lượng khí thải thải ra trong quá trình sản xuất hàng dệt may mà còn cả lượng khí carbon thải ra trong quá trình vận chuyển toàn cầu và khi hàng dệt may được đưa vào các bãi rác thải. Như đã đề cập ở bên trên, lượng nước cần thiết để sản xuất quần jean và đưa chúng vào các cửa hàng ngang bằng với việc thải ra khoảng 33,4 kg hàm lượng carbon tương đương.
Xét về toàn bộ ngành công nghiệp thời trang toàn cầu, cả việc sản xuất và vận chuyển, xuất hiện lượng khí thải carbon hầu như là việc không thể tránh khỏi. Nhưng với số lượng lớn quần áo được sản xuất, vận chuyển và loại bỏ theo kiểu nhanh chóng, điều đó khiến lượng khí thải trở nên không thể chấp nhận được. Ước tính có khoảng 1,2 tỷ tấn carbon được thải ra chỉ riêng từ ngành thời trang nhanh. Với tỷ lệ đó, cái giá của thời trang chính là sự nóng lên toàn cầu.
Sự bất công với môi trường và điều kiện làm việc thiếu thốn
Điều bạn sẽ nhận thấy khi đọc bài viết này là tính chu kỳ của sự hủy hoại môi trường xảy ra trong quá trình sản xuất thời trang nhanh. Sản xuất quá mức dẫn đến việc sử dụng quá mức nước, kết quả là tạo ra nước thải. Việc dư thừa hàng dệt may dẫn đến lượng hàng may mặc bị thải bỏ quá mức, tạo ra phát thải carbon.
Diễn ra theo một vòng luẩn quẩn nhưng ảnh hưởng của nó không chỉ có trên đất liền và trên biển. Một phần tác động lớn đến môi trường của ngành công nghiệp này thể hiện trong chất lượng cuộc sống của những người làm việc trong các nhà máy may và sống trong các khu vực bị ảnh hưởng bởi các bãi chứa chất và nước thải may mặc.
Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ định nghĩa "công lý môi trường" (environmental justice) là "việc đối xử công bằng với tất cả mọi người bất kể chủng tộc, màu da, nguồn gốc quốc gia hoặc thu nhập, tương quan với sự phát triển, thực hiện, chấm dứt việc thực thi các luật, quy định và chính sách về môi trường".
Về cơ bản, đó là sự công bằng về môi trường của tất cả các nhóm chủng tộc và văn hóa, đảm bảo họ được tiếp cận với những thứ như nước sạch, ngôi nhà an toàn và thực phẩm lành mạnh. Nhưng đối với các thương hiệu thời trang nhanh, cách duy nhất để cung cấp hàng may mặc với giá rẻ là thông qua nguồn nhân công giá rẻ, đặc biệt là khi nhu cầu về quần áo đang tăng lên qua từng năm.
Trong số 80 tỷ chiếc quần áo mới được sản xuất mỗi năm, hầu hết chúng được ráp nối ở những nơi như khu vực thu nhập thấp của Trung Quốc và Bangladesh. Trên thực tế, 90% quần áo trên thế giới được sản xuất ở các nước có thu nhập thấp và trung bình như một phương tiện để có lao động giá rẻ. Điều này có nghĩa là chất thải rắn được sản xuất từ dệt may và các hóa chất thải ra từ thuốc nhuộm độc hại đang được đổ vào hệ sinh thái, gây nguy hiểm cho sức khỏe của chúng ta.
Không chỉ vậy, các tiêu chuẩn an toàn trong các xưởng thường không được tính đến. Bệnh phổi do bụi vải cotton và các sợi tổng hợp gây ra. Các chấn thương do quá tải gây ra bởi các hành động lặp đi lặp lại và không có đủ thời gian nghỉ ngơi. Các trường hợp tử vong cũng đã được báo cáo do các điều kiện làm việc nguy hiểm này, chẳng hạn như vụ sập trung tâm mua sắm Rana năm 2013 ở Quận Dhaka, Bangladesh.
Vậy điều gì có thể thay đổi?
Vào mùa hè năm 2019, liên minh toàn cầu The Fashion Pact đã được thành lập, nơi các thương hiệu thời trang cao cấp và thời trang nhanh (bao gồm Adidas, Chanel và H&M) đã phát triển một chương trình nghị sự chung để bắt đầu thực hiện các phương thức sản xuất thân thiện với môi trường hơn.
Tuy nhiên, bước tiến quan trọng này vẫn chưa phải là "vị cứu tinh" mà ngành công nghiệp này cần. Chỉ có 32 thương hiệu trong ngành công nghiệp thời trang nhanh tham gia liên minh này, một con số khá thấp. Nếu tất cả các thương hiệu đều cam kết thực hiện các biện pháp có ý thức hơn về môi trường, lượng khí thải carbon có thể giảm đáng kể vào năm 2030.
Các biện pháp có ý thức về môi trường bao gồm tái sử dụng hàng dệt không sử dụng, lọc nước sau quá trình nhuộm (hoặc tốt hơn là nhuộm không dùng nước), duy trì các biện pháp an toàn và có đạo đức tại nơi làm việc, và ngừng sử dụng bao bì nhựa.
Nhưng không chỉ các công ty thời trang nhanh cần phải thay đổi.
Với tư cách là người tiêu dùng, chúng ta không chỉ cần suy nghĩ lại xem chúng ta đang mua quần áo từ ai mà còn là cách chúng ta xử lý quần áo đó. Điều này bao gồm sửa chữa, quyên góp hoặc bán lại quần áo cũ thay vì chỉ ném chúng vào thùng rác. Chúng ta cũng nên xử lý các bao bì đúng cách, thông qua các biện pháp tái chế và làm phân hữu cơ tùy thuộc vào vật liệu.
Theo Good On You
Nguồn: TH&PL