đã có buổi trò chuyện với chị giáo dạy văn Võ Phạm Trúc Linh, nghe chị kể về niềm đam mê với văn chương, các bạn học sinh Gen Z và bật mí cách học môn văn hiệu quả.
"Thưởng thức sách" là chuyên trang ôn văn quen thuộc của Gen Z nhất là các bạn học sinh cấp 3. Đứng sau những bài chia sẻ kiến thức văn học thường xuyên được đăng tải trên trang "Thưởng Thức Sách" với gần 200K lượt theo dõi là chị Võ Phạm Trúc Linh - người mà vẫn hay được các em học sinh gọi bằng cái tên thân thương "Chị giáo dạy Văn".
Chị giáo Trúc Linh tốt nghiệp ngành Ngữ Văn khoa Khoa học xã hội và Nhân Văn trường Đại học Cần Thơ. Chị từng đạt Giải Nhất HSG Ngữ Văn lớp 11 cấp tỉnh và là thành viên đội tuyển HSG Quốc gia môn Ngữ Văn. Ngoài ra, chị còn từng là chủ nhiệm CLB Sách Hạt Giống Tâm Hồn tại miền Tây và ban giám khảo cuộc thi "Đọc sách dệt ước mơ" - Dự án Sách và Hành động.
Câu chuyện sáng tạo cho môn Văn của Gen Z chưa bao giờ dừng lại ở một hệ quy chiếu nào cả
Chào chị Trúc Linh, chị được các bạn học sinh nhắc tới là một chị giáo văn của "Thưởng Thức Sách". Vậy điều gì khiến chị đặt cho chuyên trang dạy văn của mình cái tên "Thưởng Thức Sách"?
Tôi thường tự nhủ mình hãy sống trọn vẹn tuổi trẻ mình đang có bằng sự thưởng thức hết lòng, không vội vàng đua chen, không ích kỷ toan tính, cũng không bất chấp mọi thứ để chạy theo điều gì. Vì vậy, tâm niệm và nhân sinh quan trong cuộc sống của tôi là sự "thưởng thức". Tất cả sự thưởng thức sẽ hoá thành ký ức xuôi theo dòng sông đời người, sau này khi nhớ lại, chúng ta cũng sẽ không hối tiếc về những gì tuổi trẻ đã qua.
Vậy nên tôi đặt cho chuyên trang ôn Văn của mình là "Thưởng Thức Sách" - bao hàm cả việc thưởng thức văn chương, thưởng thức giá trị tri thức, thưởng thức thế giới muôn màu muôn vẻ mà những quyển sách đã mang lại.
Vậy niềm cảm hứng văn chương của chị bắt nguồn từ đâu?
Điểm bắt nguồn và khởi đầu cho niềm cảm hứng văn học chính là từ ba và mẹ. Ba và mẹ đã thật sự là những người cho tôi cơ hội được "làm quen" với câu chữ, sách bút, vô tình hay hữu ý mà nuôi dưỡng từng chút say mê văn chương trong tôi, nó cứ lớn dần theo năm tháng như vậy đến giờ này.
Ngày xưa ba tôi có một quyển sổ tay thơ, là thơ ba tự sáng tác, về tình yêu, về cuộc sống. Tôi nhìn thấy và cảm thán được niềm yêu văn chương của mình có thể là "di truyền" chăng? Đôi lúc nhìn lại chuỗi kỉ niệm từng tháng, từng năm gắn bó với môn Văn, tôi cảm thấy thật sự trân trọng hành trình mình đã đi qua.
Là một người dạy văn phần lớn bằng hình thức online, chị thấy rào cản lớn nhất của hình thức học này là gì?
Xét về rào cản lớn nhất của việc dạy Văn bằng hình thức online, tôi nghĩ cái khó chính là việc tương tác, trao đổi với các em học sinh sẽ không "liên tục" được như khi dạy trực tiếp. Khi dạy online, mình không thể quan sát hết hoạt động trong giờ học của học sinh, không tránh khỏi việc các em sẽ làm việc riêng song song mà không hoàn toàn tập trung vào giờ học, dẫn đến kiến thức "rơi rớt". Một phần được giữ trên giấy, ba phần kia lại được gửi trong bài giảng và buộc phải xem lại mới "ngấm" và hiểu sâu sắc.
Trong rào cản này, cách khắc phục luôn đến từ cả hai phía. Người truyền đạt sẽ nâng cao kĩ năng chuyên môn, giảng dạy cuốn hút hơn, trau chuốt cho bài giảng sinh động, tổ chức nhiều hoạt động học tập để khơi gợi hứng thú cho học sinh hơn. Còn người học sẽ cam kết học tập nghiêm túc, kỉ luật hơn với bản thân để không đánh mất thời gian quý giá mình đang có. Sự hợp tác như vậy sẽ phần nào khắc phục được những hạn chế của việc dạy và học online.
Vậy trong quá trình dạy học đó, có kỷ niệm nào khiến chị cảm thấy đặc biệt ấn tượng?
Mỗi em học sinh đều mang đến cho tôi một kỉ niệm riêng đặc biệt. Khi lắng nghe câu chuyện, tâm sự, sự cố gắng của từng em, tôi cũng được tiếp sức, động viên rất nhiều trong quá trình ôn tập và chia sẻ cùng các em ấy.
Có một câu chuyện về 2 cô gái thủ khoa mà tôi luôn lưu giữ như một món quà tinh thần to lớn trong tuổi trẻ của mình. Một bạn là thủ khoa trường Đại học Ngoại thương năm 2020 với 9.5 điểm Văn. Bạn ấy du học sinh trở về nước và bắt đầu lại con đường Đại học ở Việt Nam. Còn một cô thủ khoa nữa là học sinh trong khóa văn tôi dạy 2 năm liền. Năm 2020, bạn được 9 điểm môn Văn trong kì thi tốt nghiệp THPT, nhưng vì chọn nguyện vọng chưa hợp lí, bạn đã thi lại 1 năm nữa. Đến kì thi năm 2021, bạn trở thành thủ khoa của tỉnh, á khoa toàn quốc khối C.
Tôi nhớ mãi câu chuyện của 2 cô gái thủ khoa này không phải chỉ bởi vì 2 em ấy đã xuất sắc đạt thành tích nổi bật, mà quan trọng là 2 em ấy rất nhiệt huyết, chưa bao giờ so sánh đố kị với ai, chưa bao giờ từ bỏ mục tiêu của mình vì chán nản.
Người ta thường nghĩ giáo viên, người dạy mới truyền động lực, cảm hứng cho học sinh. Nhưng chính nỗ lực mạnh mẽ, bứt phá ra khỏi giới hạn của học sinh sẽ giống như một lời động viên, một dòng năng lượng tích cực tiếp sức âm thầm mà các em ấy đã dành cho giáo viên của mình. Tôi rất trân trọng điều đó.
Tiếp xúc và đồng hành cùng với nhiều bạn trẻ Gen Z, chị đánh giá như thế nào về năng lực và khả năng sáng tạo của các bạn trong học thuật nói chung và học văn nói riêng?
Gen Z được nhận định là thế hệ tạo ra xu hướng. Trong hành trình nhiều năm cùng đồng hành, tôi thật sự cảm nhận được điều đó, bao gồm sự sáng tạo và nhiệt huyết mạnh mẽ của các em ấy.
Có lần khi học đến tác phẩm Việt Bắc, vì số câu thơ rất dài nên có bạn đã thu một bài hát và bật đi bật lại để thuộc thơ tốt hơn. Thậm chí, khi học đến tác phẩm Vợ chồng A Phủ với những dòng miêu tả khung cảnh mùa xuân Tây Bắc, có bạn thi khối H đã dành thời gian để vẽ lại Mị trong khung cảnh mùa xuân ấy.
Câu chuyện sáng tạo cho môn Văn của các bạn Gen Z chưa bao giờ dừng lại ở một hệ quy chiếu nào đó cả, trên nền tảng online và offline, các bạn học sinh luôn có rất nhiều cách để làm mới việc học của mình. Không chỉ riêng sự sáng tạo cho môn Văn, Gen Z còn cực kì cầu tiến và rất có thái độ cầu thị trên nhiều lĩnh vực, môn học khác nhau. Với tôi, năng lực và khả năng sáng tạo của nhiều bạn trẻ Gen Z thì thật sự không có gì để bàn cãi cả, chỉ cần có định hướng đúng đắn và liên tục cố gắng phát triển thật nghiêm túc mà thôi.
Một bài văn trọn vẹn cần có 3 yếu tố: đúng, đủ và hay
Nhiều người vẫn tồn tại quan điểm cũ kỹ, sai lệch rằng, môn văn là môn chỉ học thuộc. Chị nghĩ sao về điều này?
Nếu tôi cho rằng môn Văn là môn vừa học thuộc, vừa không học thuộc, thì mọi người có suy xét kỹ về các khía cạnh này không? Với môn Văn, nội dung viết vào bài thi không phải câu trả lời đúng - sai. Từ việc thi theo hình thức tự luận bao năm qua, môn Văn luôn cần các em học sinh có sự tư duy, hiểu thấu đáo tác phẩm, có kĩ năng, có sáng tạo khi làm bài. Nếu chỉ học thuộc lòng những bài văn mẫu, các em sẽ không thể có đủ kỹ năng, phương pháp làm bài cũng như vốn liếng ngôn từ, vốn kiến thức sâu sắc để ứng biến, chinh phục với từng dạng đề thi.
Học sinh nghiêm túc với môn Văn luôn cần phải đọc, hiểu, tư duy, học có chọn lọc, luyện viết và hoàn thiện không ngừng để trau dồi câu văn, ngôn từ mà mình viết. Đồng thời, các em phải học cách biến hoá với câu chữ, biết thể hiện cảm xúc một cách tinh tế, không biến nó thành lan man… Tất cả những quá trình đó đều phải đến từ sự miệt mài nỗ lực chứ không chỉ dừng lại ở việc học thuộc.
Trong môn Văn vẫn có những thứ cần phải thuộc, như năm sinh của tác giả hay trích dẫn lý luận của các nhà phê bình chẳng hạn. Có những nội dung trong môn Văn cần nhận được sự chú tâm ghi nhớ của học sinh rất nhiều. Một bài văn trọn vẹn cần có 3 yếu tố đúng, đủ, hay và nó phải được rèn luyện bằng tư duy và cảm nhận bằng tấm lòng.
Là một người truyền niềm cảm hứng học văn cho nhiều học sinh, theo chị, các bạn học sinh bây giờ cần làm gì để học văn một cách hiệu quả?
Có một câu nói như thế này: "Hãy đối xử với người khác theo cách mà bạn muốn bản thân mình được đối xử". Tôi nghĩ với việc học Văn cũng vậy. Để học Văn một cách hiệu quả, các em đừng chỉ xem nó là một nhiệm vụ gượng ép, một môn học để đối phó, để thi đỗ rồi thôi. Cách đối xử và tiếp nhận, cố gắng với một môn học chính là thứ các em sẽ được nhận về từ môn học ấy.
Khi học Văn bằng sự nghiêm túc, chỉn chu, các em sẽ dần làm chủ được kiến thức và thể hiện nó một cách tinh tế trong bài văn của mình. Nếu các em chỉ chọn cách học qua loa, chắp vá câu chữ và học vẹt để xong một bài thì các em sẽ trở thành nô lệ của kiến thức, bị chi phối, điều khiển và không có được điểm số thay thành quả mà mình mong muốn.
Khoảng cách giữa việc biết - hiểu và biến sự hiểu biết đó thành bài văn thực tế chưa bao giờ là gần cả. Khi ôn Văn, các em không nên chỉ tập trung vào việc đọc hay nghe, mà còn nên viết thường xuyên để điều khiển lực bút của mình. Lời văn của các em cũng mượt mà, cuốn hút hơn từ việc đọc thêm nhiều sách, nhiều tài liệu, biết chắt lọc thông minh hơn và luyện viết thường xuyên hơn.
Nhưng không phải ai cũng có thể học văn được... chị có nghĩ để học văn được cần phải có năng khiếu?
Năng khiếu vượt trội có sẽ có thể phát triển thành tài năng, nhưng nếu chỉ có năng khiếu mà không có sự cố gắng bền bỉ, thiếu kiên trì, thiếu nghị lực thì năng khiếu ấy cũng như căn phòng bị bỏ hoang vậy, không thể trở thành nơi ở hài hoà và như ý.
Văn học là một môn cần sự "có nhận có cho", bạn cho đi sự cố gắng bền bỉ, cho đi tâm huyết và không ngừng đổi mới bản thân, tìm tòi học hỏi thì văn học sẽ không phụ lòng bạn. Học Văn chính là như thế, mình yêu và hết lòng với tình yêu ấy, cho đi sự vun vén, chăm sóc thì sẽ nhận về hạnh phúc mà thôi. Có năng khiếu cũng tốt, chúng ta sẽ đi nhanh hơn, nhưng không có năng khiếu cũng không sao, chúng ta sẽ đi chậm mà chắc. Điều quan trọng là các em đừng bao giờ từ bỏ sự nỗ lực của bản thân mình.
Hiện tại, nhiều học sinh cảm thấy lo lắng khi chỉ còn vài tháng nữa là kỳ thi tốt nghiệp THPT 2022 diễn ra. Vậy theo chị, ở thời điểm hiện tại, những học sinh cuối cấp cần phải tập trung ôn tập thế nào?
Ở thời điểm hiện tại, các em chỉ còn vài tháng để chuẩn bị cho kì thi tốt nghiệp THPT 2022, chúng ta cần có một lộ trình đúng đắn, một kế hoạch chi tiết cho tiến trình ôn tập của mình, đặc biệt là môn Văn. Vào giai đoạn hiện tại, các em cần phải chuẩn bị chỉn chu cho mình một số "vốn liếng" văn chương nhất định, từ kiến thức cơ bản về các tác phẩm đến sự nhìn nhận tổng quan về những điều cần thiết cho một bài thi Văn trọn vẹn.
Nếu đang ở mức điểm từ 6 đến 7.5, các em cần học sâu hơn về cách làm một bài văn Nghị luận văn học và trau dồi lại cách triển khai lập luận cho phần Nghị luận xã hội, luyện thêm nhiều đề Đọc hiểu để làm nhạy tư duy trả lời các câu hỏi trong phần này. Cũng như Nghị luận xã hội, các em đừng khuôn mẫu bản thân trong việc chỉ đọc văn mẫu trên mạng, mà các em cần đọc nhiều thông tin trên sách, báo, tập nhìn nhận khách quan, đa chiều và sâu sắc hơn về các vấn đề xã hội.
Nếu đang ở mức điểm từ 8 đến 9, việc cần phải duy trì của các em chính là cách học cuốn chiếu liên tục, không để bản thân rơi vào sự hài lòng nhanh chóng và chểnh mảng mục tiêu của mình. Song song đó, các em cần phải luôn hoạch định kế hoạch học Văn cho mình qua từng tuần.
Một câu của nhà văn Paulo Coelho mà tôi rất thích chính là: "Khi chúng ta nỗ lực để trở nên tốt đẹp hơn, mọi thứ xung quanh chúng ta cũng sẽ trở nên tốt đẹp hơn". Khi các em thật sự quyết tâm, nỗ lực và kiên trì đến cùng, thì ngay cả "vũ trụ" bao la rộng lớn cũng không đành lòng bỏ qua các em. Khi các em cố gắng nghiêm túc và hết lòng, em sẽ trở nên tốt đẹp hơn, trở thành phiên bản tuyệt vời và ưu tú nhất của bản thân mình. Đây cũng là điều mà tôi luôn tâm niệm.
Cảm ơn những chia sẻ của chị cùng !
Nguồn: TH&PL