Việc ra đề Ngữ văn theo hướng mở là một trong những cách phát huy sự độc lập, sáng tạo cho học sinh đối với việc học văn, làm văn, trả lại cho các bạn tình yêu với môn văn lâu nay dường như đã mai một.
Môn văn luôn là nỗi ám ảnh của những cô cậu học sinh khi còn trên ghế nhà trường. Thế hệ M, Y đã từng đi qua thời cắp sách đến trường với dàn bài văn có sẵn, những đề văn lặp đi lặp lại theo khuôn mẫu nhất định, nghị luận xã hội về các vấn đề chuẩn mực xã hội, nghị luận văn học với việc phân tích nhân vật, đoạn thơ,...
Nhưng với những đổi mới gần đây, đề văn như được thay màu áo mới, dần có sự thoát ly ra khỏi quy chuẩn và những cũ kĩ trong đề thi. Giờ đây, các Gen Z được tiếp nhận mọi thứ mở rộng hơn, câu chữ cũng trở nên có lực hơn. Đề văn không còn là một lối mòn như trước mà nó đã có bước chuyển mình với việc mở rộng vấn đề, gần gũi thực tế.
....trải nghiệm nhiều không bao giờ thiệt khi làm đề văn mở
Ngày trước chúng ta luôn quen với các đề văn cảm nhận, phân tích nhân vật này, vấn đề kia, tiết văn nào cũng có phần khô cứng, học sinh ngán ngẩm, thở dài và ngủ gục vì thấy chán. Từ cảm nhận riêng của bản thân không còn là cảm nhận của riêng mình, đã trở thành một câu chuyện quen thuộc ở nhiều thế hệ.
Lêonit Lêonop từng viết rằng: “Mỗi tác phẩm nghệ thuật phải là mỗi phát minh về hình thức và khám phá mới về nội dung”. Câu này quả thật không sai, làm sao có được phát minh mới, khi học sinh chẳng nhọc nhằn suy nghĩ, khám phá, luôn thụ động với những gạch đầu dòng được dạy hay những bố cục và cách phân tích trong giáo án được áp dụng từ năm này qua năm khác. Học sinh luôn đối phó trước mỗi kỳ thi bằng cách học thuộc lòng từng câu thơ, từng đoạn phân tích, lấp đầy trang giấy thi bằng những kiến thức “chỉ cần thuộc không cần hiểu” là ngang nhiên được 8 đến 9 điểm.
Thật may mắn những năm gần đây, khi người trẻ đã bắt đầu mạnh dạng hơn, có cho mình tiếng nói riêng và cách thể hiện bản thân, đó cũng là lúc đề thi Văn cũng có nhiều thay đổi tích cực trên chặng đường phát triển giáo dục. Trường chuyên, lớp năng khiếu tìm kiếm cho mình những học sinh sáng tạo, có cho mình cái tôi cá nhân qua từng con chữ. Đâu là thước đo để đánh giá những tiêu chí đã đặt ra?
Đề thi Ngữ văn dần mới mẻ hơn, lạ mắt và mở rộng. Đội ngũ biên soạn đề thi đã rất "mạnh tay" trong việc đổi mới đề Văn trong nhiều kỳ thi. Những tư liệu, nguồn bài sẵn có giờ đây đã được thay thế bằng những xu hướng mới, bám sát hơn vào thực tế và có cả việc “bắt trend” cùng học trò. Sẽ không quá bất ngờ khi rapper Đen Vâu được đưa vào bài văn qua bài hát “Đi về nhà”. Gần đây cả nước lại được dịp xôn xao với đề văn thi vào THPT chuyên Lê Quý Đôn (Khánh Hòa) với nội dung như sau: Trong cuốn sách Ngắm Tuổi Trẻ Quay Cuồng Trong Tĩnh Lặng", Lu-Mannup đã chia sẻ: "Nước sôi làm mềm khoai tây, nhưng lại làm cứng trứng. Hoàn cảnh chẳng có lỗi, quan trọng rằng bản lĩnh nội tại của bạn tới đâu”.
Ở điểm thi vào trường chuyên ở Đồng Nai cũng có đề thi văn vô cùng ấn tượng với nội dung: “Con muốn sống bình thường nhưng sống bình thường cũng rất khốc liệt”.
Đề văn trên đã làm cho nhiều người trẻ hào hứng, đến MC Trác Thuý Miêu phải thốt lên “Đối với tôi, ngoài sinh nhật của Kim Ngân thì đây là tin tức thú vị nhất gần đây. Các thanh niên 15 tuổi ở Đồng Nai ơi, nói cho Miêu biết đi, đề thi này có quá sức với các con không? Thầy cô nào ở Đồng Nai có nhận em đi học bổ túc không ạ? Đề kích thích quá ạ!”.
Với những đề thi văn trên đã giúp cho các bạn được thỏa sức vẫy vùng trong chính vùng trời văn chương của riêng mình. Học sinh được tự chủ nêu những suy nghĩ, cảm xúc hoặc trình bày, lý giải quan niệm đánh giá độc lập của mình trước một vấn đề, một sự việc, hiện tượng, dù trong văn chương hay trong cuộc sống xã hội. Đề văn mở luôn là sự kích thích và tạo nên hứng thú cho mỗi học sinh khi bước vào kỳ thi.
Việc ra đề Ngữ văn theo hướng mở là một trong những cách phát huy sự độc lập, sáng tạo cho học sinh đối với việc học văn, làm văn, trả lại cho các bạn tình yêu với môn văn lâu nay dường như đã mai một. Đây còn là nơi để các bạn được nói lên những trải nghiệm cá nhân, trải nghiệm chưa bao giờ là sự thiệt thòi khi làm những đề văn theo hướng mở. Đề văn mở là một hướng đi đúng để tìm kiếm những “chất văn” thật sự, ngoài khả năng diễn đạt, còn đánh giá cả khả năng cảm thụ cuộc sống, nhìn nhận thực tế và có góc nhìn đa chiều khi tiếp nhận vấn đề.
Khó hay dễ, thước đo ấy phụ thuộc vào chính bạn!
Trước tình hình thực tế nhiều năm gần đây, đề thi văn theo hướng mở đã đem đến một nguồn lượng tích cực cho môn Văn trong chương trình học phổ thông. Có thể thấy, đây là sự dung hòa giữa câu chữ, kiến thức văn học và sự kết nối thực tế. Cái mở này còn là sự xoá mờ đi tính thụ động của học sinh đối với môn học. Họ có dịp được phát triển tư duy của mình, tìm kiếm những điều mới lạ hơn bên ngoài sách giáo khoa. Học sinh sẽ cố gắng đi tìm những phát ngôn, những nhận định, kể cả câu hát để thí sinh phát biểu suy nghĩ của mình mà không hề có sự định hướng, gợi ý nào.
Đề văn dạng này sẽ là điều đáng mừng cho những người trẻ yêu thích sự sáng tạo, độc lập, thoát khỏi chiếc hộp đã được in sẵn câu chữ. Giờ là lúc các bạn được nói lên suy nghĩ của bản thân, thể hiện mình qua đề thi. Nhưng liệu rằng, ai ai cũng vui với sự thay đổi này?
Chắc chắn câu trả lời là không, đề văn lại trở nên khó khăn hơn rất nhiều với các cô cậu học trò luôn có tính ỳ trên vai. Lười suy nghĩ, lười phát triển luôn dậm chân tại chỗ thì đây sẽ là lúc các bạn than khó, than khóc vì không biết làm. Lối mòn trong nếp nghĩ, nếp sống cùng cách làm cũ kĩ rập khuôn sẽ giết chết bạn ở thời điểm này. Đừng mãi ù lì mà biến nó thành thói quen, vì thói quen sẽ khó thay đổi. Thước đo cho môn học và đề thi văn khó hay dễ là do sự lựa chọn của mỗi cá nhân. Hãy tập thay đổi cách nhìn, cách học và tư duy để không phải để mình “tụt lại” phía sau.
Sự chuyển hoá của giáo dục dần được đổi mới, đây là lúc cả thầy và trò nên có những thay đổi cho chính mình. Hãy tin vào những sự khác biệt của chính bạn, tin rằng “cứ đi rồi sẽ đến, khó khăn nào cũng sẽ qua”.
Nguồn: TH&PL