Và chúng ta hoàn toàn có thể thay đổi lối tư duy của mình.
Nếu bạn từng tự hỏi liệu lối tư duy phát triển hay tư duy cố định - cách chúng ta nghĩ về bản thân và khả năng của mình - có thể định hình cuộc sống của chúng ta không thì câu trả lời là có.
Cách chúng ta nghĩ về trí tuệ và tài năng của bản thân không chỉ ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận mà nó còn có thể ảnh hưởng đến những gì chúng ta có thể đạt được, dù chúng ta có tuân thủ những thói quen mới hay chúng ta tiếp tục phát triển các kỹ năng mới đi chăng nữa.
Vậy tư duy cố định, tư duy phát triển là gì mà lại có sức ảnh hưởng quyết định tới vậy?
Tư duy cố định (fixed mindset) là gì?
Người có tư duy cố định là người tin rằng các thuộc tính như tài năng và trí thông minh là những thứ cố định, nghĩa là, họ tin rằng họ được sinh ra với một mức độ thông minh và tài năng thiên bẩm mà họ có thể đạt được khi trưởng thành.
Người có tư duy cố định thường tránh những thử thách trong cuộc sống, dễ dàng bỏ cuộc và dễ cảm thấy bị "đe dọa" bởi thành công của người khác. Điều này một phần là do tư duy cố định không coi trí thông minh và tài năng là những thứ có thể phát triển mà coi chúng là tất cả những gì họ có.
Tư duy cố định có thể dẫn bạn hướng đến suy nghĩ tiêu cực. Ví dụ, một người có tư duy cố định có thể thất bại trong một nhiệm vụ và tin rằng nguyên nhân là vì họ không đủ thông minh để làm điều đó. Trong khi ấy, người có tư duy phát triển có thể thất bại trong cùng một nhiệm vụ, nhưng họ tin rằng đó là vì họ cần dành nhiều thời gian để luyện tập hơn.
Những người có tư duy cố định tin rằng các đặc điểm của cá nhân không thể thay đổi, dù họ có nỗ lực nhiều thế nào đi chăng nữa và có nhiều khả năng:
- Tin rằng trí thông minh và tài năng là vật "tĩnh" không thể thay đổi
- Tránh thử thách để tránh thất bại
- Lờ đi góp ý của người khác và coi đó là phê bình cá nhân
- Cảm thấy bị "đe dọa" bởi thành công của người khác
- Che giấu khuyết điểm để không bị người khác đánh giá
- Tin rằng nỗ lực chỉ là vô ích
- Dễ bỏ cuộc
Tư duy phát triển (growth mindset) là gì?
Tư duy phát triển là lối tư duy coi trí thông minh và tài năng là những đặc tính có thể phát triển theo thời gian.
Điều này không có nghĩa là những người có tư duy phát triển cho rằng họ có thể là Einstein tiếp theo. Luôn tồn tại những biến số mà tất cả chúng ta đều có thể tạo ra. Tư duy phát triển chỉ đơn giản mang ý nghĩa là mọi người tin rằng trí thông minh và tài năng của họ có thể được cải thiện thông qua nỗ lực và hành động.
Tư duy phát triển cũng thừa nhận rằng khó khăn là một phần cần thiết của quá trình học tập và nó cho phép mọi người "vực dậy" bằng cách tăng cường nỗ lực tạo động lực.
Loại tư duy này coi "thất bại" là tạm thời và có thể thay đổi được. Chính vì vậy mà tư duy phát triển là một thứ rất quan trọng cho học hỏi, phục hồi, động lực và hiệu suất.
Những người áp dụng tư duy phát triển thường:
- Không ngừng học tập
- Tin rằng trí thông minh có thể cải thiện được
- Nỗ lực hơn nữa để học hỏi
- Tin rằng nỗ lực sẽ mang đến sức mạnh
- Tin rằng thất bại chỉ là khó khăn nhất thời
- Coi góp ý như một nguồn thông tin và là cơ hội để học hỏi
- Sẵn sàng chấp nhận thử thách
- Coi thành công của người khác là một nguồn cảm hứng
Lối tư duy phát triển mang lại lợi ích gì?
Các nghiên cứu của Dweck và những người khác chỉ ra rằng tư duy phát triển có ảnh hưởng tích cực đến động lực và kết quả học tập.
Người ta từng làm một nghiên cứu kiểm tra mức độ thích thú trong học tập của sinh viên đại học sau khi tìm hiểu về khả biến thần kinh của não.
Các sinh viên được khuyến khích xác nhận một tư duy phát triển thông qua ba buổi học kéo dài một giờ về chức năng não. Nhóm kiểm soát (nhóm không nhận được thay đổi gì mới khi tham gia thí nghiệm) được dạy rằng tồn tại một số loại trí thông minh nhất định. Trong khi đó, nhóm sinh viên sau khi học về tư duy phát triển thể hiện động lực và niềm yêu thích khoa học cao hơn đáng kể so với nhóm kiểm soát.
Trong một nghiên cứu khác, việc dạy tư duy phát triển cho học sinh trung học cơ sở cũng giúp tăng động lực và hiệu quả học tập. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng tư duy phát triển đặc biệt có lợi cho sinh viên nghiên cứu khoa học và toán học.
Một số lợi ích khác của tư duy phát triển có thể kể đến như:
- Giảm tình trạng kiệt sức
- Gặp ít vấn đề tâm lý như trầm cảm và lo lắng hơn
- Gặp ít vấn đề về hành vi hơn
Liệu lối tư duy của một người có thể thay đổi?
Giống như việc một người có thể trưởng thành và phát triển trí tuệ, chúng ta hoàn toàn có thể thay đổi các chức năng não và mô hình tư duy của mình.
Khoa học thần kinh chỉ ra rằng não vẫn tiếp tục phát triển và thay đổi, ngay cả khi chúng ta trưởng thành. Bộ não giống với nhựa ở chỗ nó có thể được tái tạo lại theo thời gian, khi các đường dẫn truyền thần kinh mới hình thành. Điều này đã giúp các nhà khoa học xác định xu hướng thay đổi của não thông qua quá trình trưởng thành và sự tổ chức lại như "khả biến thần kinh".
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng não có thể phát triển các kết nối mới, củng cố các kết nối hiện có và cải thiện tốc độ truyền xung. Những điều này cho thấy một người có tư duy cố định có thể dần dần phát triển tư duy phát triển.
Theo Tiến sĩ Carol Dweck, chúng ta có thể thay đổi tư duy của mình từ tư duy cố định sang tư duy phát triển. Điều này cũng được khẳng định bởi các nghiên cứu khoa học thần kinh chứng minh khả năng dễ rèn luyện của các thuộc tính cá nhân như trí thông minh.
Cách để nuôi dưỡng tư duy phát triển
Có một số cách để nuôi dưỡng tư duy phát triển như sau:
1. Cần nhận ra rằng, về mặt khoa học, bạn có thể cải thiện
Một trong những phương pháp trực tiếp nhất để nuôi dưỡng tư duy phát triển là hiểu rằng bộ não của chúng ta được xây dựng để phát triển và học hỏi. Bằng cách thử thách bản thân với những trải nghiệm mới, bạn có thể hình thành hoặc củng cố các kết nối thần kinh để "tái tạo" bộ não của bạn, từ đó, có thể giúp bạn thông minh hơn.
2. Loại bỏ tiếng nói "tư duy cố định" bên trong
Nhiều người có tiếng nói nội tâm tiêu cực chống lại tư duy phát triển. Cố gắng lật lại những suy nghĩ như "Tôi không thể làm được điều này" thành "Tôi có thể làm được điều này nếu tôi tiếp tục luyện tập" để nuôi dưỡng tư duy phát triển.
3. Thưởng cho quá trình thay vì kết quả
Mặc dù xã hội thường khen thưởng những người đạt được kết quả xuất sắc, nhưng điều này có thể chống lại tư duy phát triển. Thay vào đó, hãy thưởng cho quá trình và nỗ lực đã bỏ ra. Một nghiên cứu của Tiến sĩ Carol Dweck đã chỉ ra rằng việc khen thưởng nỗ lực thay vì kết quả của một trò chơi toán học đã giúp cải thiện hiệu suất.
4. Tiếp nhận phản hồi, góp ý
Hãy thử và tìm kiếm phản hồi về công việc của bạn. Nếu sinh viên được cung cấp phản hồi mang tính quá trình về những gì họ đã làm tốt và những điều họ có thể cải thiện thì điều đó sẽ tạo ra động lực để họ tiếp tục cố gắng. Phản hồi, góp ý cũng liên quan đến phản ứng dopamine hài lòng và nâng cao tư duy phát triển.
5. Bước ra khỏi vùng an toàn của bạn
Can đảm rời khỏi vùng an toàn có thể giúp nuôi dưỡng tư duy phát triển. Khi đối mặt với thử thách, hãy cố gắng chọn phương án khó hơn, điều đó sẽ giúp bạn phát triển hơn nữa.
6. Chấp nhận thất bại như một phần của quá trình
Thất bại, khó khăn và bối rối ban đầu đều là một phần của quá trình học hỏi. Khi thử một điều gì đó mới, bạn hãy coi những lần "thất bại" đó là cơ hội học hỏi tích cực, hãy cố gắng tận hưởng quá trình khám phá trên chặng đường ấy.
Nguồn: TH&PL