Phimmoi - một mảng nổi nhỏ bé trên tảng băng chìm khổng lồ mang tên xâm phạm bản quyền và thói "tiêu thụ" nghệ thuật thiếu ý thức.
Phimmoi bị kiện, bị chặn tên miền lần thứ "N". Khán giả có người bức xúc có người hả hê cũng có người dửng dưng vì độ lỳ có tiếng của nền tảng này. Tất cả tranh cãi đó lại cho thấy vấn đề xâm phạm bản quyền và hơn hết là thói quen xem phim/ nghe nhạc "chùa" đã ăn sâu vào khán giả Việt.
"Bản quyền", "phim lậu" và livestream điện ảnh luôn luôn là những cái dầm gây đau nhức âm ỉ trong lĩnh vực sáng tạo không chỉ ở Việt Nam mà còn là trên thế giới. Ở đây, không bàn quá sâu về mặt pháp lý hay các quyền bởi nó còn bao gồm rất nhiều kiến thức liên quan. Thế nhưng, ở đây, cái chúng tôi muốn bàn chính là toàn cảnh bức tranh các nền tảng lậu và hơn hết lý do vì sao chúng ta nên dừng ngay thói quen độc hại này.
Vừa qua, phimmoi.net một nền tảng xem phim lậu miễn phí đình đám đã chính thức bị khởi tố hình sự sau những cáo buộc xâm phạm quyền tác giả. Vài giờ ngay sau đó, phimmoi ra mắt một web dự phòng, đổi tên miền để tiếp tục "sứ mệnh" của mình.
Tuy nhiên, đây không chỉ là hiếm hỏi nền tảng này bị sờ gáy bởi phim lậu miễn phí trên nền tảng này từ lâu đã "nằm lòng" biết bao nhiêu thế hệ khán giả. Và cũng không phải lần đầu tiên phimmoi hồi sinh. Nền tảng này đã có hơn 3 lần đổi tên miền từ: phimmoizz, phimmoizzz,... luồn lách để tiếp tục hoạt động. Đây cũng là lý do mà nền tảng này được khán giả đặt cho biệt danh "mỹ miều" nền tảng bất diệt, vua lỳ đòn hay "chữ Z bất tận".
Sự lột xác - hồi sinh vô cùng điềm nhiên, nhanh chóng và "đầy kinh nghiệm" của phimmoi đã phản ánh rõ ràng sự "ủng hộ", tâm lý cực kỳ ưu chuộng "xem chùa" và đặc biệt là thói quen truy cập các nền tảng lậu của khán giả nước nhà.
Có một sự thật chính là phimmoi chỉ là một trong số vô số chi chít nền tảng lậu khác vẫn đang hoạt động không thể kể hết. Không chỉ trong mảng phim ảnh mà còn ở các loại hình nghệ thuật khác.
Nếu phimmoi.net là một đại diện trong lĩnh vực phim ảnh thì âm nhạc lại càng thê thảm hơn với vô số nền tảng "lậu" nhiều không đếm xuể. Thậm chí trong lĩnh vực âm nhạc, việc nghe nhạc lậu từ lâu đã trở thành điều hiển nhiên của nhiều người.
Sau thời gian đĩa vật lý thất thế nhường đường cho nhạc trực tuyến, hàng loạt những nền tảng đình đám ra đời cung cấp nhạc "lậu" miễn phí cho người dùng. Trong thời kỳ chuyển giao, những nền tảng này cực kỳ phổ biến, đến mức làm thay đổi nhận thức và hình thành thói quen nghe nhạc lậu miễn phí khó bỏ ở khán giả. Có thể nói, việc bỏ tiền "mua nhạc" hay bỏ tiền để xem phim là không tưởng trong thời kỳ đó. Và nó thậm chí vẫn kéo dài đến tận ngày nay.
Nhạc, thoải mái down lậu thả ga vì kiểu gì cũng có nơi đăng tải để xài chùa mà không cần trả phí. Phim - cứ xem trên các website đăng tải phim không cần chờ ra rạp, thậm chí phim vừa lên đã có bản fancam để xem tại sao phải tốn tiền mua vé hay mua phim. Hay thậm chí nếu muốn có thể hack tài khoản spotify để khỏi phải trả 59 ngàn mỗi tháng. Việc này gây nên thói quen nghe/ xem thiếu ý thức ở khán giả.
Nói về vi phạm bản quyền và hành vi xem chùa nhức nhối, không chỉ có các nền tảng "ăn cắp" này, mà còn tồn tại ở vô vàn hình thức khác nhau mà "livestream điện ảnh" hay fancam là một hình thức cực kỳ tranh cãi và làm các nhà làm phim vô cùng bức xúc, vì "phim chưa hồi vốn nhưng khán giả đã xem hết trên livestream".
Trước tiên, xem "lậu" chính là chúng ta đang trực tiếp sử dụng vô tội vạ chất xám của người khác nhưng lại không trả tiền. Nếu bánh là sản phẩm của đầu bếp thì âm nhạc, phim ảnh là sản phẩm của nghệ sĩ, chúng ta không thể dùng không mà không trả phí. Nếu bạn cho rằng chỉ có dăm ba bài hát chắc sẽ không ảnh hưởng gì đến thu nhập của nghệ sĩ, nhưng ngược lại, nó lại ảnh hưởng rất lớn.
Không những thế, dùng hàng lậu chính là trực tiếp ngăn chặn nguồn thu của người làm nghệ thuật. Không có kinh phí thì làm sao nghệ thuật được tiếp tục nuôi sống. Nếu không có kinh phí hay nguồn thu từ sản phẩm thì rất khó để nghệ sĩ có thể duy trì cuộc sống và tiếp tục sáng tạo.
Một người nghe lậu, xem "ké" một bộ phim thì mất một vé. Nhưng nếu ai cũng xem ké, xem lậu thì chính là bức tử nhà làm phim. Đổ dồn vào các nền tảng lậu chính là chúng ta đang tiếp tay cho hành vi ăn cắp chất xám trục lợi. Tại sao chúng ta lại giúp các web lậu kiếm chát mà lại chặn nguồn thu của nhà làm phim.
Việc nghe lậu ngăn cản sự phát triển của nghệ sĩ rõ rệt, không chỉ ngăn chặn nguồn thu, mà còn dẫn đến vì thói quen nghe "chùa" của khán giả mà một thời gian dài hầu hết nghệ sĩ đều không có đủ can đảm sản xuất album. Nhạc lậu thịnh hành sẽ giết chết album vật lý, làm giảm trải nghiệm nghe nhạc, đồng thời kiềm hãm sự phát triển của người nghệ sĩ.
Không chỉ thế, việc nghe chùa, xem chùa, tâm lý chờ khi nào có fancam thì xem khiến nghệ sĩ khó mà kéo khán giả đến các concert và ảnh hưởng trực tiếp đến doanh số bán vé. Đó là lý do vì sao nhạc Việt trong một thời gian dài vắng bóng những sân khấu đỉnh cao, đông nghịt khán giả. Hay có một thời gian các ca sĩ trẻ gần như chỉ ra single, MV và hoàn toàn không nghĩ đến album. Mặc cho album mới là thước đo, sản phẩm giá trị nhất.
Quay lại với Phimmoi, nền tảng này vẫn tồn tại được chính là vì vẫn còn lượng khổng lồ người xem, cho dù có bị kiện tụng hay thay đổi tên miền bao nhiêu lần thì nền tảng này vẫn có hàng ngàn khán giả. Phimmoi có thể thu hàng tỷ đồng và ngược lại nhà làm phim lại thất thoát số tiền đáng ra thuộc về công sức của họ.
Những năm trở lại đây, nghệ sĩ dần dần mạnh tay và làm triệt để hơn các vấn đề về bản quyền. Mỹ Tâm là một trong những ca sĩ đi đầu trong việc chỉ cung cấp nhạc trên các nền tảng nhạc số trả phí và mạnh tay với các đơn vị xài nhạc "chùa". Không những thế, sự xuất hiện và dần thịnh hành của các nền tảng trả phí như Apple Music, Spotify hay VieON, Netflix đối với phim ảnh đã cho thấy khán giả và cả nghệ sĩ đang quan tâm vấn đề bản quyền ra sao.
Sau nhiều nỗ lực và những lần mạnh tay, khán giả cũng đã dần tiếp cận và làm quen với các nền tảng trả phí. Tuy có nhiều khởi sắc nhưng vẫn còn tồn đọng rất nhiều các web phim lậu, nhạc lậu các bản fancam hay livestream điện ảnh. Để tình trạng này chấm dứt không chỉ cần nỗ lực thay đổi của nghệ sĩ mà còn cần sự mạnh tay, tẩy chay sử dụng nghệ thuật văn minh hơn thì phía khán giả. Và việc thuyết phục khán giả bỏ tiền để có trải nghiệm vẫn còn một con đường rất dài phía trước.
Nguồn: TH&PL