Với lòng dũng cảm và tham vọng, Gen Z - những người sinh ra trong thực tế nóng lên toàn cầu đang dẫn đầu trong cuộc đối đầu với vấn đề này.
Dữ liệu năm 1997 thậm chí đã chỉ rõ rằng: hoạt động của con người đang làm Trái đất nóng lên, với những tác động ngày càng tàn khốc. Thời gian thì cứ trôi và chúng ta cần phải có sự thay đổi mang tính quyết định để "cứu lấy" ngôi nhà xanh chung của mình.
Gần một phần tư thế kỷ đã trôi qua kể từ đó và rất ít thành tựu đã đạt được, phần lớn là nhờ vào các tập đoàn kinh doanh đã đầu tư vào việc duy trì sự phụ thuộc của chúng ta vào các nguồn tài nguyên không thể tái tạo. Ngày càng có nhiều người hiểu và chấp nhận thực tế của sự biến đổi khí hậu do con người gây ra, nhưng các thế hệ trước dường như "tê liệt" vì tuyệt vọng, bị cuốn vào sức hút của quán tính, ngay cả khi những dự đoán khủng khiếp nhất - như lũ lụt, hỏa hoạn, bệnh dịch - xảy ra.
Tuy nhiên, Gen Z - thế hệ sinh ra trong thực tế nóng lên toàn cầu - đang từ chối chấp nhận hiện trạng gây chết người này. Lời chia sẻ của những người trẻ Gen Z này rất khiêm tốn và thường "ly kỳ". Bằng cách thành lập một ngân hàng sinh viên dựa trên việc tái chế rác thải, José Adolfo Quisocala đã một tay thay đổi tình trạng nghèo đói của trẻ em và ô nhiễm môi trường tại thị trấn quê cậu ở Peru.
Mặc dù các dự án của họ rất khác nhau, nhưng những nhà hoạt động trẻ này có một ý thức chung nổi bật về những gì cần phải thay đổi, từ giáo dục và tiền đề của tiếng nói người bản địa đến làm cho mọi người đánh giá cao giá trị của thiên nhiên.
Marinel Ubaldo, 24 tuổi, Philippines
Vào tháng 11/2013, cuộc khủng hoảng khí hậu trở nên cấp bách hơn với Marinel Ubaldo. Một cơn bão đã được dự báo tiến vào Philippines và nó sẽ đổ bộ vào ngôi làng yên bình ở Đông Visayas, nơi cô sống cùng gia đình. Ban đầu, Marinel cũng không đặc biệt lo lắng. Cô nhớ lại: "Chúng tôi đã sống chung với bão trong cả cuộc đời - nó không phải là điều gì mới mẻ với chúng tôi".
Cha của cô, một ngư dân, đã bảo cô đến một nơi trú ẩn ở trên một vùng đất cao hơn gần đó. Đó là một quyết định đúng đắn: Bão Haiyan đổ bộ vào Philippines với sức gió lên tới 195 dặm/giờ, đó là một trong những cơn bão mạnh nhất thế giới từ trước đến nay.
Những tòa nhà mà Marinel từng nghĩ là vững chắc đã bị chẻ mảnh chỉ trong tích tắc. Hơn 7.360 người đã thiệt mạng hoặc mất tích và ít nhất 4 triệu người phải di dời. Thảm họa đã thay đổi đáng kể cách Marinel nhìn hành tinh cô đang sống. Cô nói: "Nó đã cho tôi một cái nhìn mới về tương lai".
Hai năm sau, Marinel giành được học bổng để theo học ngành công tác xã hội ở Tacloban, một thành phố bị tàn phá bởi cơn bão. Cô vừa học vừa làm để có thể giúp đỡ gia đình đã mất tất cả trong cơn bão của mình. Và càng ngày, cô càng dành nhiều thời gian để chống lại khủng hoảng khí hậu.
Kể từ đó, Marinel đã biểu tình tại trụ sở của Shell ở Manila, trước Wall Street Bull ở New York và giúp tổ chức cuộc đình công đầu tiên của giới trẻ vì khí hậu ở Đông Visayas. Cô nói rằng khoảnh khắc đáng tự hào nhất của cô là làm nhân chứng cộng đồng cho Ủy ban Nhân quyền Philippines trong cuộc điều tra của họ về trách nhiệm của doanh nghiệp đối với biến đổi khí hậu.
Vào năm 2019, Ủy ban phát hiện 47 công ty khai thác mỏ, than đá, xi măng và dầu mỏ lớn có thể phải chịu trách nhiệm về tác động của họ đối với công dân Philippines. Marinel nói rằng phán quyết mang tính bước ngoặt đã minh họa cho "sức mạnh của con người": "Ngay cả khi bạn nghèo, bạn chỉ một mình hay đến từ một cộng đồng xa xôi, bạn vẫn có sức mạnh. Bạn luôn có thể chỉ trích các tập đoàn và các nhà lãnh đạo - những người thúc đẩy khí hậu biến đổi".
Nếu bạn có năng lực thay đổi một thứ để chống lại cuộc khủng hoảng khí hậu, dù lớn hay nhỏ, thì đó sẽ là gì?
Tôi sẽ gặp gỡ mọi người trong cộng đồng và hỏi họ xem điều họ muốn là gì và hỗ trợ các hành động về khí hậu cấp cơ sở của họ. Cùng với đó, tôi sẽ để nhiên liệu hóa thạch ở trong lòng đất.
Disha Ravi, 22 tuổi, India
Disha Ravi đã trải nghiệm sự biến đổi khí hậu khi lớn lên ở vùng nông thôn Ấn Độ rất lâu trước khi cô biết nó là gì.
Ravi chia sẻ: "Ông bà tôi là nông dân và phải đối mặt với tình trạng thiếu nước. Mẹ tôi đã phải gánh nước từ giếng chung cho đến trước khi bà đi học và không ai trong chúng tôi nhận ra rằng đây là kết quả của cuộc khủng hoảng khí hậu. Chỉ khi tôi 18 tuổi, tôi mới hiểu điều đó".
Ravi đã đồng sáng lập chi nhánh Ấn Độ của Fridays for Future (FFF) vào năm 2019 và đã dành hai năm để tổ chức các hội thảo, dọn dẹp địa phương và trồng cây. Cô cũng là trụ cột gia đình với công việc tại ở một công ty thực phẩm chay ở Bengaluru, nơi cô sống cùng mẹ.
Một chiến dịch quan trọng với cô là cuộc biểu tình của nông dân Ấn Độ giai đoạn 2020–2021 khi một loạt các Đạo luật nông trại (farm bill) dường như có lợi cho các tập đoàn hơn là nông dân đã làm dậy lên sự phản đối kịch liệt ở Ấn Độ, đặc biệt là về giá tối thiểu cho sản phẩm.
Nếu bạn có thể thay đổi một điều?
Người dân ở Ấn Độ phải đối mặt với khủng hoảng khí hậu hàng ngày, nhưng việc tiếp cận với khoa học mới nhất về môi trường vẫn còn hạn chế đối với các trường tư thục ưu tú. Giáo dục sẽ mang đến nhận thức và hành động vì khí hậu mà chúng ta cần.
Aadya Joshi, 18 tuổi, India/US
Trong nhiều năm, Aadya Joshi đi ngang qua một bãi phế liệu ở khu vực lân cận phía nam Mumbai trên đường từ nhà đến trường hai lần một ngày. Khu vực này vốn là khu vườn của đồn cảnh sát địa phương, nhưng giờ nó đã mọc cây cối um tùm, chướng mắt với chất thải của một thập kỷ thối rữa vì nóng. Vào kỳ nghỉ hè năm 15 tuổi của mình, Joshi quyết định làm một điều gì đó để giải quyết vấn đề này.
Joshi đã đến đồn cảnh sát và hỏi: "Cháu có thể dọn vườn của mọi người được không ạ?". Cô nói: "Phải mất ba hoặc bốn tuần, tôi cứ lặp đi lặp lại rằng 'Làm ơn, làm ơn, làm ơn, làm ơn, làm ơn' và đến đó mỗi ngày, dù mưa hay nắng. Tôi phải thuyết phục họ rằng tôi sẽ không bỏ dở giữa chừng và sẽ không khiến họ phải làm nhiều việc hơn".
Mảnh đất đó dài và mảnh. Tuy nhiên, trong suốt bốn ngày chủ nhật trong mùa hè, với sự giúp đỡ của cư dân địa phương, Joshi còn làm được nhiều hơn là chỉ dọn sạch nó. Cô đã trồng nhiều loài cây bản địa Ấn Độ vào khu vườn. Đó là một công việc mệt mỏi nhưng đáng làm, Joshi nói: "Khi tôi nói rằng nó độc hại là tôi nói thật. Ngày đầu tiên chúng tôi dọn dẹp, tôi đã không đeo găng tay và rồi tôi bị ốm trong hai tuần".
Ý tưởng trồng rừng tự nhiên của Joshi xuất hiện khi cô đọc cuốn sách về phương pháp trồng rừng Miyawaki và công trình của nhà sinh thái học Douglas Tallamy từ Đại học Delaware. Cả hai đều cho rằng trồng đúng cây có thể có tác động đáng kể đến việc khôi phục đa dạng sinh học côn trùng và động vật.
Joshi nói rằng: "Thật khó khi một đứa trẻ nói với người lớn phải làm gì. Không phải ai cũng dễ tiếp thu, nhưng tôi nghĩ rằng sẽ có lợi hơn khi có dữ liệu khoa học thực tế hỗ trợ cho những gì bạn đang nói".
Joshi đã phát triển cơ sở dữ liệu gồm 2.000 loài thực vật bản địa của tiểu lục địa Ấn Độ và đã được trao giải Children's Climate được tổ chức hàng năm bởi công ty năng lượng Thụy Điển Telge Energi. Cô cũng bắt đầu lên kế hoạch cho các dự án lớn hơn, nhưng những dự án này đã bị hạn chế bởi Covid và vì bây giờ cô mới trở thành sinh viên đại học về Chương trình Hệ thống Trái đất tại Đại học Stanford.
Lời khuyên của cô dành cho những người khác đang tìm cách theo bước cô là hãy bắt đầu từ những việc nhỏ. "Nếu ngay từ đầu bạn đã thử thách với điều gì đó vượt quá sức mình thì bạn sẽ bị trì trệ và mất động lực. Nhưng bắt đầu từ điều gì đó nhỏ thì nó sẽ rất dễ quản lý", cô nói.
Đối với bạn, ai là "anh hùng khí hậu"?
Tiến sĩ Douglas Tallamy. Cuốn sách "Bringing Nature Home" của ông nói về cách thực vật bản địa bảo tồn đa dạng sinh học. Mục đích chính là mang nghiên cứu đó đặt vào bối cảnh địa phương của Ấn Độ.
Bạn thư giãn như thế nào?
Tôi đọc một cuốn sách hay. Gần đây là cuốn "Indica: A Deep Natural History of the Indian Subcontinent" (Indica: Lịch sử tự nhiên sâu xa của Tiểu lục địa Ấn Độ" của tác giả Pranay Lal và cuốn "In the Kingdom of Ice" (Vương quốc băng) của Hampton Sides. Nó rất buồn, nhưng rất hay.
Nếu bạn có thể thay đổi một điều?
Tôi sẽ là trồng cây bản địa ở khắp mọi nơi.
José Adolfo Quisocala, 16 tuổi, Peru
Khi lên bảy, José Adolfo Quisocala đã tạo ra một ngân hàng dành cho những người bạn cùng trường ở quê nhà Arequipa, Peru, để tiết kiệm tiền mua sách, văn phòng phẩm và đồng phục. Và hiện tại, sau chín năm trôi qua, Ngân hàng học sinh Bartselana có 6.700 khách hàng, tất cả đều dưới 18 tuổi.
Ngoài việc tiết kiệm, các bạn trẻ có thể kiếm tiền bằng cách mang nhựa và giấy để tái chế đến nơi thu gom trong trường - số tiền sẽ tự động được thêm vào tài khoản ngân hàng của họ. Hàng tháng, ngân hàng này tái chế từ 15 đến 16 tấn giấy và nhựa thông qua các công ty địa phương.
Ý tưởng đến với Quisocala khi cậu nhìn thấy những đứa trẻ ăn xin ở các cột đèn giao thông và tự hỏi làm thế nào để cậu có thể giúp họ và gia đình họ kiếm tiền và tiết kiệm, cũng như tái chế rác gia đình mà nếu không tái chế, sẽ trở thành rác thải hoặc bị đổ vào bãi rác. Cậu đã để lỡ cơ hội đi học để theo đuổi ý tưởng của mình, nhưng cậu nói rằng nó rất đáng: "Ở thị trấn của tôi, tôi đã có thể giảm đáng kể mức độ nghèo của trẻ em, tỷ lệ bỏ học và ô nhiễm môi trường".
Quisocala cũng đã giúp thành lập Bartselana Foundation, chuyển đổi quyên góp rác thải tái chế từ các công ty địa phương thành quỹ để chống đói nghèo trẻ em và cải thiện giáo dục. Kể từ khi đại dịch xuất hiện, quỹ này đã sản xuất các video giáo dục trực tuyến miễn phí - ví dụ như giải thích cách phân biệt các loại nhựa và giấy khác nhau để tái chế - thông qua mạng xã hội.
Nếu bạn có thể thay đổi một điều?
Tôi sẽ giải thích cho trẻ em, người trẻ, người lớn và người cao tuổi điều đang chờ đợi chúng ta trong tương lai nếu chúng ta tiếp tục sống như hiện tại. Khí hậu giữ một vai trò quan trọng trong mọi khía cạnh của cuộc sống của chúng ta, từ tiền, sức khỏe, nông nghiệp đến hệ thực vật và động vật. Bằng việc giáo dục, mọi người sẽ có thể thực hiện những bước nhỏ để cải thiện mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.
Fionn Ferreira, 20 tuổi, Ireland
Fionn Ferreira, 20 tuổi, người đã giành được giải thưởng hàng đầu thế giới tại cuộc thi khoa học toàn cầu Google Science Fair 2019, chia sẻ rằng: "Hai sở thích của tôi là khám phá và phát minh". Chính khi chèo thuyền kayak quanh bờ biển Tây Cork, nơi cậu lớn lên, mà Ferreira đã nhận thức sâu sắc được về vấn đề - không chỉ đồ nhựa lớn nhấp nhô trên mặt nước mà còn khắp mặt nước xung quanh cậu còn có đầy vi nhựa (những mảnh nhựa nhỏ gây ô nhiễm môi trường).
Ở tuổi 15, cậu đã tự thiết kế quang phổ kế để đo lượng vi nhựa trong nước ở địa phương - kết quả đo cao đến mức mà ban đầu cậu đã nghĩ rằng ro chiếc máy đo bị hỏng. Sau đó, cậu bắt đầu tìm cách loại bỏ chúng. Bằng cách thêm magnetite (một khoáng vật sắt từ) vào dầu, cậu phát hiện ra mình có thể hút các vi nhựa trong một mẫu nước và loại bỏ phần lớn chúng bằng một nam châm.
Việc giành được giải thưởng và được ủng hộ khi còn trẻ như vậy đã khiến Ferreira ý thức được rằng tuổi nhỏ không phải là rào cản để tạo ra sự thay đổi thực sự. Cậu nói: "Tôi thấy chúng ta cần nhiều người tham gia vào đổi mới và phát minh ở cấp độ nhỏ hơn, bởi vì mọi ý tưởng đều có sức mạnh tạo ra sự khác biệt".
Nếu bạn có thể thay đổi một điều?
Chúng ta cần khiến mọi người yêu môi trường và thực sự tức giận về những gì đang xảy ra với nó. Bởi vì chỉ có đồng lòng thì chúng ta mới có thể tạo ra sự thay đổi.
Nguồn: TH&PL