Biti's vừa giới thiệu chiến dịch "Bloomin Central" để quảng bá thiết kế mới nhất nhưng vấp phải nhiều chỉ trích từ giới chuyên môn lẫn người hâm mộ.
Biti's là một thương hiệu vốn không xa lạ gì với người tiêu dùng Việt Nam. Không chỉ có tiếng vang và sức nặng với loạt sản phẩm "Proudly Made In VietNam", mà Biti's còn luôn tự làm mới mình với những phong cách, biến hoá tích cực khi khai thác yếu tố văn hoá nước nhà để khơi gợi niềm tự hào dân tộc. Các chiến dịch "Đi để trở về", "Hà Nội, Sài Gòn"… đã từng là những cơn sốt, được đông đảo giới trẻ Việt đón nhận cũng như nhận được cơn mưa lời khen, không chỉ Biti's mới tự hào mà giới trẻ Việt cũng tự hào khi có một thương hiệu đáng "đồng tiền bát gạo" đến vậy.
Tuy nhiên, mới đây, với dự án mới nhất mang tên "Bloomin Central" đang vấp phải những chỉ trích xung quanh thiết kế, từ khâu ý tưởng sáng tạo cho đến chọn lựa chất liệu và nguồn gốc văn hoá của hoạ tiết sử dụng.
"Bloomin Central" - sự chắp vá của nhiều nền văn hóa khác nhau?
Kết hợp cùng nghệ sĩ Việt Max, Biti's Hunter đã cho ra mắt BST mới mang tên "Bloomin Central" được lấy cảm hứng tự hào từ miền Trung - hình ảnh hoa trong đá. Được biết, BST này là một trong nhiều chiến dịch quảng bá văn hoá Việt Nam lên giày của Biti's. Hơn nữa, mỗi đơn hàng giày này sẽ được trích ra 100.000 đồng đóng góp cho quỹ Tài năng trẻ miền Trung.
Theo tạp chí L'Officiel Việt Nam, các yếu tố được Biti's sử dụng nhưng không có mối liên kết mật thiết về văn hóa, không gian và thời gian như hình tượng "hoa nở trên đá" của người miền Trung, "nhang" của người Kinh, các họa tiết vân mây từ ngôn ngữ trang trí thời Nguyễn, thổ cẩm đặc trưng trang phục của dân tộc thiểu số và đồng xu cổ của người Kinh ở thời trung đại. Lý do cho sự kết hợp quá nhiều những yếu tố văn hóa này trên cùng một thiết kế lại là gì thì Biti's vẫn chưa giải thích được.
Như vậy thiết kế này đang gồng gánh một tập hợp các chi tiết bao trùm nhiều thời kỳ lịch sử, nhiều khối văn hoá và các dân tộc không có tính tương đồng, mượn từ hình ảnh tâm linh, thương mại đến trang phục thường ngày mà chưa có sự xử lý để chúng trở nên tương thích và có thể đứng chung với nhau.
Khi cố gắng truyền tải câu chuyện văn hóa qua thiết kế này, Biti's cho thấy họ đang lạm dụng cái gọi là "chất liệu văn hóa" và chạy theo trào lưu "cổ phong" hơn là nỗ lực tìm hiểu có chiều sâu. Được biết, cổ phong là trào lưu được nhiều bạn trẻ yêu thích văn hóa Việt quan tâm trong những năm gần đây và không lạ gì khi Biti's cũng để ý đến xu hướng này: tìm về những giá trị truyền thống của Việt Nam.
Ranh giới mỏng manh giữa lấy cảm hứng và “chiếm dụng văn hóa”?
Việt Nam bao gồm 54 dân tộc, mỗi dân tộc có bản sắc riêng, nét văn hóa đực trưng khác nhau. Theo như những gì Biti's quảng bá, Biti's chưa hề có bất cứ động thái nào nhắc đến quá trình tìm hiểu từ chính người bản địa của vùng văn hóa được Biti's sử dụng trong thiết kế mới nhất - Bloomin Central. Chỉ riêng Tây Nguyên đã có hơn 46 tộc người cùng sinh sống. Vậy "thổ cẩm Tây Nguyên" theo như Biti's giới thiệu chính xác là của tộc người nào thì vẩn còn là ẩn số.
Theo trang Mạng lưới Tiên Phong Việt Nam có một cuộc trao đổi ngắn với anh Sohaniim dân tộc Chăm, Ninh Thuận, người đồng hành cùng hoạt động tìm hiểu ý nghĩa họa tiết hoa văn, đồng biên tập quyển Dòng Chảy Sắc Màu - quyển sách do chính các nghệ nhân và thành viên của cộng đồng Chăm, Mường, Pà Thẻn sưu tầm, lý giải.
Theo quan sát hình ảnh hoa văn trên giày Bitis anh Sohaniim nhận định: "Đây là hoa văn của dân tộc Chăm, với tên gọi là hoa văn chân chó "takai asau", trong quá trình tìm hiểu chúng tôi được biết đây là hoa văn được lấy từ hình cây chân chó, là loại thảo mộc dùng rễ và hạt để làm dược liệu, và cũng có người lý giải đó là hình ảnh của chân chó".
Xem qua hình ảnh thổ cẩm trên đôi giày, ta thấy đa phần là dùng hình ảnh hoa văn "chân chó" của dân tộc Chăm, nhưng trong phần quảng cáo sản phẩm của Bitis chỉ nhấn mạnh là sản phẩm thổ cẩm Tây Nguyên.
Anh Sohaniim còn chia sẻ thêm: "Tôi cảm thấy tự hào vì hoa văn dân tộc mình được các doanh nghiệp lớn quan tâm đưa vào các sản phẩm của họ, nó giúp cho thổ cẩm của cộng đồng Chăm được nhiều người biết đến hơn, bán chạy hơn trên thị trường. Nhưng tiếc rằng, hình ảnh dân tộc Chăm không được nhắc đến.
Với sản phẩm hoa văn "chân chó" nếu kết hợp với những câu chuyện đằng sau tên gọi "chân chó" trong việc quảng bá sản phẩm của mình càng thêm ý nghĩa hơn, vì người Chăm có câu thành ngữ "nduec yau asau, paduw yau asaih" nghĩa là, chạy như chó, nhảy như ngựa. Nó rất phù hợp với câu chuyện của đôi giày dùng để chạy nhảy".
Sử dụng chất liệu văn hóa của một cộng đồng thiểu số người Việt mà thiếu đi việc kỹ lưỡng và thể hiện chính xác nền văn hoá của họ, có vẻ như hành động này của Biti's không đem lại lợi ích gì dành cho cộng đồng sở hữu nền văn hóa này trong khi chính Biti's đang dựa vào điều này để kiếm tiền.
Sử dụng chất liệu văn hóa bừa bãi - dùng hàng taobao cho sản phẩm tôn vinh Việt Nam?
Chưa dừng lại ở đó, Biti's còn bị cáo buộc sử dụng chất liệu gấm hoa từ… Taobao Trung Quốc. La Quốc Bảo, một 9X được biết đến là chủ nhân của những đôi giày độc lạ với những họa tiết hoa văn triều Nguyễn Việt Nam, gần đây đã lên tiếng về việc Biti's sử dụng gấm của Taobao với toàn bộ họa tiết Trung Quốc để đưa vào giày trong BST "Bloomin Central" mới ra mắt.
Cụ thể, "Trên bề mặt của thiết kế là một lớp hoa văn "được đầu tư sáng tạo, tìm tòi đa dạng vật liệu & tốn nhiều công sức sản xuất" đến từ Trung Quốc! Với những người am hiểu văn hóa Trung Hoa, nhìn vào đã biết ngay đây là hoa văn 'hải thuỷ giang nhai 海水江崖' Hàng Châu rất rất phổ biến trong việc làm đồ lưu niệm giá thấp, và bán nhiều nhất trên Taobao" – một loại gấm rẻ tiền, được sản xuất hàng loạt".
đã liên hệ với phía Biti's nhưng chưa nhận được phản hồi cụ thể về sự việc.
Tuy nhiên, đây cũng là một bài học rất lớn dành cho các thương hiệu khi kinh doanh trên khía cạnh văn hóa của chính dân tộc mình hay sử dụng bất kỳ yếu tố văn hóa truyền thống nào.
Nguồn: TH&PL