Dường như chủ đề phim đam mỹ sẽ có một tương lai khó khăn trong thị trường phim ảnh Trung Quốc.
Đầu năm 2016, cộng đồng hủ nữ, hủ nam nói riêng và mọt phim Hoa Ngữ nói chung trở nên bấn loạn với webdrama Thượng Ẩn được chuyển thể từ tiểu thuyết đam mỹ Nhĩ Nha Thượng Ẩn Liễu của tác giả Sài Kê Đản. Tuy chỉ là một bộ web drama chiếu mạng, không phát sóng rộng rãi trên màn ảnh nhỏ nhưng lại có sức lan tỏa mạnh mẽ tạo nên "cơn sốt đam mỹ" toàn châu Á thời bấy giờ. Cặp đôi diễn viên chính Hoàng Cảnh Du - Hứa Ngụy Châu cũng vụt sáng thành sao sau bộ phim đam mỹ đình đám này.
Web drama Thượng Ẩn
Sau "cơn lốc" gây chấn động Thượng Ẩn, Hoàng Cảnh Du bỗng nhiên trở thành thành lưu lượng được quan tâm hàng đầu. Các tác phẩm, dự án chỉ cần xuất hiện cái tên Hoàng Cảnh Du liền lập tức "đánh đâu thắng đó". Vào thời kì đỉnh cao của Hoàng Cảnh Du, cụ thể là trong bộ phim Mao Trạch Đông 1949, phiên vị của nam diễn viên này chỉ xếp sau hai diễn viên gạo cội là Đường Quốc Cường và Lưu Kính.
Điều đó có nghĩa là chỉ sau một bộ phim đam mỹ, tên tuổi của Hoàng Cảnh Du đã vượt qua rất nhiều người, gần như có phiên vị sắp sánh vai với cả những diễn viên quốc gia. Mặc dù vấp phải rất nhiều bê bối về đời tư, thế nhưng Hoàng Cảnh Du vẫn được dân tình "nhắm mắt làm ngơ", danh tiếng và tài nguyên vẫn không bị ảnh hưởng.
Đồng tính là một đề tài nhạy cảm, hơn cả còn được khai thác ở Trung Quốc - một quốc gia còn mang đậm tư tưởng Nho giáo - nên chỉ sau những cảnh nóng từ Thượng Ẩn, Cục Điện ảnh đã yêu cầu gỡ phim. Tuy nhiên, sức ảnh hưởng mà dòng phim này mang lại lại khiến người ta không tưởng.
Trung Quốc: "Cái nôi" của phim đam mỹ châu Á
Bản thân từ "đam mỹ", "bách hợp" dùng để chỉ các dòng tiểu thuyết mạng lấy yếu tố LGBTQ+ làm chủ yếu. Đam mỹ không phải là biến thể ngôn tình, mà là dòng tiểu thuyết độc lập nổi lên ở Trung Quốc đại lục từ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, sau khi càn quét thị trường Đài Loan và Hongkong những năm 90.
Bắt đầu được chuyển thể vào đầu năm 2016, không cần phải tốn lượng chi phí khủng, kể cả nội dung cũng đã được "soạn sẵn", thậm chí diễn xuất của diễn viên cũng không quá vượt trội nhưng những bộ phim đam mỹ vẫn được lan truyền rộng rãi và ghi nhận con số doanh thu cao ngất ngưởng. Trước sự săn đón của khán giả về dòng phim đam mỹ, các nhà làm phim chuyển hướng khai thác xem nó như một "miếng mồi ngon".
Ngay sau "phát súng" khai màn của Thượng Ẩn vào năm 2016, hàng loạt các bộ phim có yếu tố đam mỹ liên tục được trình làng. Trong số đó, phải kể đến Trấn Hồn (2018), Trần Tình Lệnh (2019), Thiên Nhai Khách (2020), Sơn Hà Lệnh (2021) - những cái tên vô cùng quen thuộc, xuất hiện nhan nhản trên các phương tiện truyền thông. Những bộ phim này có thể ngang nhiên xuất hiện trên màn ảnh, một phần là do đã rút kinh nghiệm từ Thượng Ẩn. Nhà sản xuất đã khéo léo "lách luật" bằng cách chuyển đề tài tình yêu nam giới sang "song nam chủ", hay nói dễ hiểu hơn là tình huynh đệ, dễ dàng vượt qua vòng kiểm duyệt gắt gao của Quảng Điện.
Vào năm 2019, Trần Tình Lệnh là bộ phim có sức công phá mạnh mẽ nhất so với các bộ phim đam mỹ từ trước tới nay. Tuy có xuất phát điểm khá thấp khi chỉ được chấm 4.8 điểm trên Douban, nhưng càng về tới cuối phim, bộ phim đã xuất sắc đạt được điểm số là 7.8 điểm. Trần Tình Lệnh lúc bấy giờ đã vượt qua cái tên đáng gờm Lang Nha Bảng (2015), trở thành bộ phim nhận được lượt đánh giá nhiều nhất trên Douban với con số ấn tượng là 441,708 lượt.
Trần Tình Lệnh là bộ phim đình đám về đề tài đam mỹ thời bấy giờ
Vốn dĩ, Trần Tình Lệnh được chuyển thể từ tiểu thuyết Ma Đạo Tổ Sư của tác giả Mặc Hương Đồng Khứu. Tác phẩm này bắt đầu nổi tiếng khi được đăng tải trên trang văn học mạng Tấn Giang. Đây là một trong những tiểu thuyết đam mỹ hiếm hoi được xuất bản tại 6 quốc gia, trong đó có cả Trung Hoa đại lục và Nga - những đất nước có cái nhìn vô cùng khắt khe đối với cộng đồng LGBTQ+. Bộ đôi nhân vật chính của tiểu thuyết là Ngụy Vô Tiện và Lam Vong Cơ, hai con người cùng nhau vượt qua những nguy khốn nhân gian để cùng trừ gian diệt ác.
Trong tiểu thuyết, tình cảm của bộ đôi nhân vật chính được thể hiện rõ ràng, thậm chí còn có cả những phân đoạn "nóng". Ngược lại, khi được chiếu trên màn ảnh nhỏ, mối quan hệ giữa Ngụy Vô Tiện (Tiêu Chiến) và Lam Vong Cơ (Vương Nhất Bác) chỉ đơn giản là tình huynh đệ, sát cánh bên nhau vì nghĩa hiệp. Tuy nhiên, vì biên kịch cũng là người hâm mộ của tiểu thuyết, nên không khó để nhận ra những phân đoạn mà biên kịch "ưu ái" dành cho cặp đôi của mình: cảnh cõng nhau, cảnh cùng ra bờ suối…
Những phân cảnh của hai nhân vật chính trong Trần Tình Lệnh
Mặc dù chỉ là những "ẩn ý" được giấu sau những cử chỉ nhỏ nhặt, nhưng rõ ràng những điều này cũng đã khiến người xem đủ thỏa mãn. Bằng chứng là chỉ sau gần 2 tháng lên sóng, Trần Tình Lệnh đã đạt tổng lượt xem là 3,9 tỷ lượt. Mỗi tập phim phát sóng đạt trung bình khoảng 200 triệu lượt xem.
Chưa dừng lại ở đó, có hơn 2 triệu người đã bỏ tiền ra để được xem trước tập cuối của Trần Tình Lệnh. Nhờ vậy mà Tencent đã thu về được 69 triệu NDT (hơn 228 tỷ VNĐ) chỉ với riêng tập phim cuối cùng. Bộ đôi nam diễn viên chính cũng chính thức "bạo hồng" từ sau bộ phim. Tiêu Chiến và Vương Nhất Bác từ những diễn viên bình thường, bỗng chốc vụt lên "đỉnh lưu" chỉ sau một bộ phim chuyển thể.
Nhưng vì sao những bộ phim này dễ dàng vượt lên tuyến đầu đến thế? Nếu như ở các thế hệ đi trước, khi nhắc tới phim Trung Quốc, chúng ta đều được nghe kể về những câu chuyện, tác phẩm đã quá đỗi quen thuộc như Tây Du Ký, Thuỷ Hử, Hồng Lâu Mộng, Tam Quốc Diễn Nghĩa, Hoàn Châu Cách Cách,... thì đến thời 9x, khi những bộ phim này đã quá quen thuộc, không còn sức hấp dẫn giữ chân những khán giả trẻ tuổi, các nhà làm phim lại đi tìm công thức, nuôi dưỡng những ý tưởng mới.
Đầu tiên phải kể đến công thức "tái bản", các bộ phim đình đám Trung Quốc như Thần Điêu Đại Hiệp, Tây Du Ký, Bến Thượng Hải,... liên tục được tái đi tái lại liên hồi. Với công thức này, khán giả được chứng kiến những Tân Thần Điêu Đại Hiệp, Tân Tây Du Ký, Tân Bến Thượng Hải,... lần lượt thay dàn diễn viên mới, với nội dung được "cải biên" đôi chút cho hợp thời đại. Nhưng rõ ràng, việc cứ mãi chăm chăm "chuyện cũ thì kể lại cho mới" không còn quá hiệu quả đối với khán giả hiện nay, những người hoàn toàn có đủ thẩm quyền để bình phẩm và đòi hỏi những nội dung mới lạ hơn.
Đất nước Hàn Quốc đã bỏ lại những câu chuyện ngôn tình để tiến tới một thế giới phim ảnh hiện thực hơn, gai góc hơn, thì Trung Quốc vẫn còn loay hoay với những câu chuyện tình yêu với mô tuýp "lọ lem - hoàng tử" vốn đã được Hàn Quốc khai thác từ hơn chục năm về trước. Đối với đề tài cung đấu, nhìn về 3 năm trước, Trung Quốc làm mưa làm gió với những cái tên như Diên Hy Công Lược, Như Ý Truyện, nhưng không phải đó vẫn là một mô tuýp thường tình có từ hàng mấy thập niên trước sao?
Khi nội dung và ý tưởng ngày càng cạn kiệt, khán giả ngày càng muốn thưởng thức những món ăn mới lạ thì các nhà làm phim lại "quay xe" về với đam mỹ, con đường trải đầy hoa hồng nhưng lại không mấy chông gai.
Trung Quốc vốn là "cái nôi" sản sinh ra những cuốn tiểu thuyết đam mỹ nổi tiếng như Thiên Quan Tứ Phúc, Nhĩ Nha Thượng Ẩn Liễu, Ma Đạo Tổ Sư, Tát Dã,... Vậy nên việc khai thác, đưa những đề tài ăn khách này lên màn ảnh nhỏ là một điều tất yếu, vừa có danh tiếng, vừa có doanh thu. Quả thực, cũng từ những bộ phim đam mỹ mà nền phim ảnh Trung Quốc được chú ý và nhiều người biết đến hơn nhất là khi vấn đề về giới tính, về xu hướng tính dục đang được quan tâm.
II. Nữ muốn nổi thì đóng cổ trang, nam muốn nổi thì đóng đam mỹ?
Có thể nói, phim đam mỹ là nơi đã sản sinh ra những nghệ sĩ lưu lượng. Thượng Ẩn, Trần Tình Lệnh, Trấn Hồn, Sơn Hà Lệnh,... là những bộ phim truyền hình chuyển thể đam mỹ đã khuấy đảo thị trường phim ảnh Trung Quốc và châu Á những năm gần đây.
Việc một diễn viên bỗng nhiên "vụt sáng thành sao" sau một bộ phim trước giờ rất ít có ngoại lệ. Một người diễn viên thông thường, để được nhiều người biết tới và ghi danh trên lĩnh vực phim ảnh thì họ phải biến hoá đa dạng, trải qua không biết bao nhiêu dòng phim mới thu được quả ngọt.
Tuy nhiên đối với dòng phim đam mỹ thì lại trái ngược hoàn toàn. Người ta có thể dễ dàng liệt kê ra một hàng dài những cái tên như Tiêu Chiến, Hoàng Cảnh Du, Chu Nhất Long, Vương Nhất Bác, Trương Triết Hạn,... là minh chứng rõ ràng nhất cho việc "một bước lên mây". Con đường để đi tới thành công, tạo nên danh tiếng của mỗi người là mỗi khác, thế nhưng những lưu lượng này đều có điểm chung, một công thức chung để nổi tiếng đó là đóng phim đam mỹ.
Được biết, các nam tài tử đã từng được giao vai chính trong nhiều tác phẩm truyền hình nhưng vẫn khá mờ nhạt với khán giả. Theo như tờ Sina nhận định "Những nam nghệ sĩ bình thường mất vài năm đóng vai phụ, tham gia hơn chục tác phẩm vẫn chưa thể trở thành ngôi sao hạng A. Nhưng hiện tại, các tài tử trẻ chỉ cần đóng một bộ phim đam mỹ sẽ đứng trên đỉnh cao, bằng người khác cố gắng trong suốt 10 năm".
Việc làm của Quảng Điện cho thấy được sự ngăn chặn triệt để sự nổi trội quá mức của đam mỹ trước khi dòng phim này biến dân trí của một đất nước dễ dàng hài lòng theo dòng phim "ăn liền".
Có không ít lần phía cơ quan quản lý nghệ thuật Trung Quốc đã lên tiếng trước tình trạng lạm dụng những cốt truyện đam mỹ sẽ gây ảnh hưởng đến tính cách, suy nghĩ và quan điểm của một bộ phận giới trẻ. Cục Quản lý Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc đã nêu ra 4 hệ lụy nghiêm trọng của phim đam mỹ.
Đầu tiên và cũng là quan trọng nhất, đam mỹ có ảnh hưởng trực tiếp tới nhận thức của đối tượng theo dõi đông đảo nhất của thể loại này: thanh thiếu niên. Tiếp đó, ngành giải trí cũng bị ảnh hưởng không ít bởi hiện tượng marketing hỗn loạn của phim đam mỹ. Thứ ba, Quảng Điện cho rằng các bộ phim đam mỹ không thể nào có khả năng biểu đạt giá trị chủ đạo một cách nghiêm túc, bởi vậy nên phim khó mà có thể truyền tải những vấn đề mang nặng tính sử thi, tự sự. Và cuối cùng, làn sóng đam mỹ dẫn đến tâm lý thực dụng cho các diễn viên, vì muốn nhanh nổi mà lựa chọn đi theo con đường đóng phim đam mỹ.
Hiện tại, làng giải trí Hoa ngữ đang đón nhận một cuộc "thanh trừng" với quy mô lớn chưa từng có và khiến không ít ngôi sao hạng A phải lao đao. Trương Triết Hạn là một trong những "đỉnh lưu" nổi bật nhất sau thành công của cơn sốt đầu năm 2021 - Sơn Hà Lệnh. Tuy nhiên, vì vướng các bê bối đời tư mà Quảng Điện đã thẳng tay "thanh trừng" ngôi sao đam mỹ này. Từ đó, cơ quan quản lý nghệ thuật Trung Quốc cũng hướng đến kiểm soát chặt chẽ các bộ phim không theo chuẩn "truyền thống", mà đáng chú ý là thể loại phim đam mỹ.
Trước làn sóng chỉ trích vì việc cấm đoán các dự án phim đam mỹ, một số ý kiến trên weibo cũng thu hút đông đảo sự chú ý của cộng đồng mạng. Có người ủng hộ, có người biểu tình. Cụ thể, tờ Sina cho biết: "Làn sóng đam mỹ đã tạo nên những nhóm khán giả có gu thẩm mỹ dị thường như việc hai diễn viên nam có cử chỉ tình cảm dành cho nhau. Nhóm khán giả nữ từ độ tuổi từ 14-20 ngày càng có xu hướng yêu thích những nghệ sĩ "tiểu thịt tươi" (thanh tú, trắng trẻo, gầy gò) hơn là hình tượng nam tính, khỏe khoắn".
Bên cạnh ý kiến đồng tình, nhiều khán giả cho rằng dòng phim đam mỹ có nét độc đáo riêng, không gây hại tới ai nên việc cấm chiếu là bất hợp lý, mang tính kỳ thị và có thể sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển chung của nền phim ảnh nước nhà.
III. Cấm phim đam mỹ: Trung Quốc đã tự tay chặt đi một phần tiềm năng của phim ảnh nước nhà?
Ngày 18/9, Tổng cục Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc tiếp tục ra thêm thông báo kiên quyết ngăn chặn việc chuyển thể các tiểu thuyết đam mỹ (tình yêu đồng tính nam) lên màn ảnh, chống lại sự phát triển của văn hóa "dị thường". Tuy nhiên, việc tự tay chặt đứt đi nguồn thu dồi dào này có phải là một đối sách hữu ích hơn cả?
Nói về đề việc đưa yếu tố LGBTQ+ lên màn ảnh, Hàn Quốc - người bạn sát sườn với Trung Quốc, có vẻ đang chứng minh rằng mình đang làm tốt hơn. Điển hình nhất có lẽ là hai bộ phim truyền hình vừa ra mắt là Mine và Nevertheless. Trong khi Hàn Quốc ngày càng tiến bộ hơn trong cách xây dựng hình cảnh cộng đồng LGBTQ+ thì ở Trung Quốc, nơi được xem là "cái nôi" của dòng phim đam mỹ thì lại đang tự tay "bóp chết" chính mình.
Đề tài về đồng tình tuy mới nổi những năm gần đây nhưng không phải là một đề tài hiếm muộn. Từ những thập kỷ đi trước, Trung Quốc cũng đã rất thành công khai thác đề tài tình yêu đồng tính, điển hình là bộ phim kinh điển Xuân Quang Xạ Tiết của đạo diễn Vương Gia Vệ.
Xuyên suốt bộ phim, đạo diễn không hề sử dụng yếu tố đồng tính để làm khó cho tình cảm hay sự phát triển của nhân vật. Chính bản chất của họ mới là điểm quyết định tình cảm của họ sẽ như thế nào. Cái nhìn bình thường hóa này khiến cho tình yêu của người đồng tính cũng đồng điệu như mọi dạng tình yêu khác.
Ngay cả những bộ phim về đề tài đồng tính trên thế giới mà đơn cử là Moonlight, bộ phim giành được giải Oscar lần thứ 89 cũng có cách khai thác và hướng đi mới mẻ. Thoạt nhìn, Moonlight như một trái sầu riêng đầy gai góc và khó nuốt khi truyền tải thông điệp về người da màu và đồng tính. Nhưng ẩn sâu trong đó, đạo diễn Barry Jenkins không chỉ xuất sắc khắc họa hình ảnh một người đồng tính da màu mà còn mô tả một cách tuyệt vời những gam màu của cuộc sống.
Khi mà dòng phim LGBT rõ ràng là một đề tài độc đáo, được các quốc gia trên thế giới khai thác ở những góc rất khác, hướng đi mới mẻ, dần định hình được con đường riêng thì thật đáng buồn khi ở Trung Quốc, dòng phim lại không khác gì là "bàn đạp" của danh tiếng.
Do đó, dù Trần Tình Lệnh, Sơn Hà Lệnh là những bộ phim có doanh thu khủng tuy nhiên xét về mặt nội dung thì lại "rỗng tuếch", không mang lại được giá trị nhân văn cũng như không phản ánh được chính xác những thông điệp đắt giá mà dòng phim đam mỹ có thể mang lại. Có lẽ cũng vì vậy mà phía Quảng Điện mới có những chế tài xử lý gắt gao đối với dòng phim đam mỹ hiện nay.
Khi Trung Quốc không còn "mở lòng" với phim đam mỹ, thì đâu đó vẫn có những nơi mở rộng vòng tay với dòng phim này. Bộ phim đam mỹ làm chao đảo màn ảnh nhỏ vào năm 2020 không đến từ Trung Quốc, mà đến từ Thái Lan, một quốc gia cởi mở về vấn đề LGBT. Có thể nói, với thành công của I Told Sunset About You, Thái Lan đã mở ra một con đường đầy hy vọng và hứa hẹn sẽ làm nên chuyện với dòng phim này.
Cụ thể, không chỉ leo thẳng lên Top 1 trending toàn cầu chỉ sau 20 phút phát sóng, mà bộ phim cũng nhanh chóng lọt Top 1 tìm kiếm trên Weibo tại Trung Quốc. Điểm đánh giá của I Told Sunset About You tại thời điểm đó cao ngất ngưởng với con số 9,5 trên Douban và 9,4 trên IMDb. Khi những bộ phim Trung bị kiểm duyệt và cải biên quá nhiều, khác xa với nguyên tác mà khán giả mong đợi thì lúc này, khán giả phải chăng cần một nơi khác để nương tựa và gửi gắm "món ăn tinh thần" này?
Giữ vai trò quản lý một đất nước tỷ dân, có nền văn hóa tri thức hàng nghìn năm, hơn ai hết, Trung Quốc biết rằng họ cần phải thay đổi. Sự kiểm soát chặt chẽ phần nào sẽ góp phần xóa đi những nội dung thứ phẩm, hướng tới một chất lượng tốt hơn. Tuy nhiên, đam mỹ đã từng là một bản sắc của phim ảnh Trung Quốc, là thứ khiến người ta nhớ đến khi nhắc về phim dài tập Hoa Ngữ.
Vì vậy, Trung Quốc cần phải tìm được cho mình hướng đi mới làm sao để trung hoà, vừa giữ được bản sắc văn hoá, giá trị của con người vừa tôn vinh nên vẻ đẹp của dòng phim nghệ thuật này. Trong khi những nước khác đang dần tìm được hướng đi cho bản thân trên chiến trường quốc tế, việc từ bỏ dòng phim được cho là "signature" cho phim dài tập có khiến nền điện ảnh Trung Quốc quay lại điểm "xuất phát"?
Nguồn: TH&PL